Morgunblaðið - 12.07.2007, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. JÚLÍ 2007 25
hún að gera við peninga, annað en að gefa þá? Er
eitthvað hægt að gera við peninga annað? Ekkert
þýddi að gefa henni gjafir því viku seinna var hún
búin að gefa þær einhverjum öðrum með orð-
unum: Er þér ekki sama Mara mín þó ég hafi látið
gjöfina frá þér fara?
Hún var rík af visku og æðruleysi, þolgæði, for-
dómalaus og gjafmild. Falleg orð, sem öll koma í
hugann þegar ég hugsa um hana. Hún var með
einstaklega frjálsan anda og ekki var hægt að
segja að hún væri af gamla skólanum, þótt gömul
væri orðin. Samkynhneigða studdi hún, henni
fannst sjálfsagt að fólk skipti um kyn, ef það
þurfti þess með, því eins og hún sagði – það verð-
ur hver að lifa sínu lífi. Og í umræðunni um inn-
flytjendamálin hafði hún afar ákveðna afstöðu:
Það á að hjálpa þessu fólki, sagði hún með
áherslu. Svo mörg voru þau orð.
Hún talaði kjarnyrt íslenskt mál, kryddað
dönskuslettum á hinn skemmtilegasta máta. Það
voru áhrif frá gamla tímanum en hún hafði lifað
tímana tvenna. Tvær af dætrum mínum þremur
tóku til að mynda viðtal við hana vegna skólaverk-
efna í grunn- og menntaskóla. Tók önnur þeirra
viðtal við hana um lífið á árum fyrri heimsstyrj-
aldar en hin um lífið á árum seinni heimsstyrj-
aldar. Fyrirmælin sem sú eldri fékk voru þau að
taka átti viðtalið beint upp á segulband og skrifa
það orðrétt niður eftir viðmælanda. Það er
skemmst frá því að segja að dóttir mín fékk 10
fyrir ritgerðina í menntaskólanum. Mara sjálf
naut ekki langrar skólagöngu við, eins og tímarnir
voru þá, en var sjálfmenntuð, talaði og las til að
mynda ensku og dönsku reiprennandi þótt stærð-
fræðin hafi annars verið hennar sterka hlið.
Hún annaðist mig og systkini mín þrjú oft þeg-
ar foreldrar okkar voru á ferðalögum. Sýndi hún
okkur sömu ást og blíðu og móðir okkar og er þá
mikið sagt. Mér er það minnisstætt þegar Mara
færði mig, unga að árum, í hrein nærföt. Þá signdi
hún mig alltaf og í hvert sinn fylgdi því djúp til-
finning fyrir friði og vellíðan. Vissan um að vera í
öruggum höndum, meðan mamman var í burtu,
var alltaf til staðar þegar hún gætti okkar.
Jólin eru mér líka ofarlega í huga, í minning-
unni um Möru, en hún eyddi alltaf aðfangadags-
kvöldunum með okkur. Það er til vitnis um skiln-
ing Möru á barnssálinni, að fyrir tíma barnaefnis í
sjónvarpinu gaf hún okkur systkinunum ævinlega
eitthvað til að stytta okkur stundirnar með, s.s.
litabók eða eitthvað annað ámóta.
Hjúkrunarfólkið, sem hjúkraði henni af stakri
alúð seinustu dagana, hafði á orði að hún væri orð-
in lúin eftir langa ævi. Það er rétt, hún átti langan
vinnudag að baki. Tólf ára gömul var hún farin að
vinna við síldarsöltun fyrir norðan og var jafn fljót
og fullorðnu konurnar að fylla tunnurnar. Átti
hún þó í nokkru basli með að byrja á tunnunum
svo djúpar voru þær en hún smá! Seinna vann
hún við ýmis verslunar- og saumastörf. Og eftir
að vinnuferli lauk hélt hún áfram að prjóna og
sauma flíkur og annað til að færa ástvinum sínum.
Í endurminningunni var Mara alltaf fín og vel
til höfð. Hún gekk í vönduðum kjólum, sumum
hverjum sem hún hannaði og saumaði sjálf úr fín-
ustu efnum. Hún var hrein listakona í höndunum!
Og með sína dásamlegu kímnigáfu grínaðist hún
einmitt, sárlasin á spítalanum, með það að sjúkra-
hússkyrtan sem hún var færð í væri svo ódömu-
leg, há upp í hálsinn með karlmannssniði!
Með bilandi heilsu, mörg samföll á hryggj-
arliðum og hryggbrot á baki eftir fall, gerði hún
alltaf lítið úr raunum sínum: Þetta er ekkert mið-
að við það sem margir þurfa að líða, sagði hún og
bætti svo við: Þetta er eins gott og það getur ver-
ið, Mansí mín. Hún sagði líka iðulega við mig: Það
verður allt að hafa sinn gang. Og það er alveg rétt.
Mér hefur svo oft verið huggun í að hafa þessi orð
hennar yfir. Það verður allt að hafa sinn gang,
bæði gott og slæmt.
Sérstakur kærleikur ríkti milli föður míns,
Smára Karlssonar, og hennar. Hann kom sem
ungbarn í fóstur til foreldra Möru og Mara, sem
var 12 árum eldri, tók strax ástfóstri við þennan
litla dreng. Aldrei nokkru sinni bar skugga á vin-
áttu þeirra. Þau voru sannarlega kærari systkini
en mörg sem blóðskyld eru. Var ég einmitt skírð í
höfuðið á henni vegna þessa kærleika.
Móðir mín og Mara voru líka kærar vinkonur
alla tíð. Sagði Mara oft um mömmu, með ríkri
áherslu, að hún væri óeigingjarnasta manneskja
sem hún hefði kynnst um ævina. Ætli það megi
ekki bara segja um Möru líka. Þær tvær voru ein-
stakar manneskjur. Og nú eru þær saman á ný.
Ég vil trúa því að Mara sé nú sameinuð fjöl-
skyldu sinni og ástvinum. Hún trúði staðfastlega
á endurfundi eftir dauðann og átti heita trú, án
þess þó að flíka henni. En maður skynjaði hana í
orðum hennar og gjörðum. Dauðann hræddist
hún ekki, frekar en mamma sem sagði stundum
að fyrst aðrir gætu dáið þá gætum við það líka. Og
nú er þessi endir orðinn hjá Möru. Þessi byrjun.
Ég kveð vinuna mína með miklum söknuði og
þakklæti og læt þessar ljóðlínur fylgja með en
þær voru einmitt sungnar svo fallega við útför
hennar, við hið yndislega lag Karls Runólfssonar.
Þig, sem í fjarlægð fjöllin bak við dvelur
og fagrar vonir tengdir líf mitt við.
Hugur minn þráir, hjartað ákaft saknar,
er horfnum stundum, ljúfum dvel ég hjá.
Heyrirðu ei, hvern hjartað kallar á,
heyrirðu ei storm er kveðju mína ber?
Þú fagra minning eftir skildir eina
sem aldrei gleymist, meðan lífs ég er.
Ég votta öllum ástvinum Möru mína dýpstu
samúð. Guð blessi minningu hennar.
Marfríður Smáradóttir.
 Minningar | 31
húsum.
kemmt-
Kaup-
ælingur
i og tróðu
r mál
að vera sá
m – hinn
freka!
á sýning-
n bílum
voru fólki,
nig sér-
ögðum,
eðjur og
Einnig er
á hann
ann hafi
ar hafi
g vel tek-
i maður –
áð, sem
kom áhorfendum ítrekað til þess að
hlæja. „Sem var ekkert sjálfsagt á
þessum tíma,“ bætir Ólafur við. „Þá
voru svona menn oft bara þöglir að
gera æfingar og menn vissu ekkert
hvort þeir voru útlendingar eða
mállausir eða hvað.“
Íslendingar fylgdust vel með af-
rekum Gunnars, og má sem dæmi
nefna að árið 1942 birtist í Morg-
unblaðinu fyrirsögnin „Gunnar
Salómonsson lyftir fíl“. Var þar vís-
að til þess að Gunnar var þá í sam-
starfi við þýskan fjölleikahóp og
með í för var fíll sem Gunnar gerði
sér að leik að lyfta á sýningum.
Blaðamaður Morgunblaðsins lýkur
fréttinni á þessum orðum: „… mega
þar allir af sjá, að ekki fer honum
aftur með kraftana.“
Taugar Gunnars til fósturjarð-
arinnar voru ávallt sterkar, hann
kenndi sig alltaf við Ísland og kom
tvisvar heim í sýningarferðir sem
voru vel sóttar um allt land.
Minningu haldið á lofti
Hann varð ekki gamall, þetta
hreystimenni, hann lést árið 1960,
53 ára að aldri, í sinni heimabyggð
á Snæfellsnesi. Hann reis af sjúkra-
beði sínum þegar hann fann að
stundin nálgaðist, gekk að gluggan-
um og leit til hafs. Honum hugnað-
ist ekki að deyja öðru vísi en stand-
andi, og hafði það fram.
Það er erfitt að gera sér grein
fyrir því hversu þekktur Gunnar
varð í Norður-Evrópu, án þess að
fletta í gegnum þykka bunka af úr-
klippum úr fjölda dagblaða sem
gefin voru út víða um lönd. Ólafur
segir þó stutta sögu því til skýr-
ingar.
„Því var þannig háttað að bróð-
ursonur minn var staddur í Noregi
og var stöðvaður fyrir of hraðan
akstur. Lögregluþjónninn tók hann
tali og þegar piltur segist vera ofan
af Íslandi segir lögregluþjónninn að
hann hafi bara einu sinni áður séð
Íslending – það var Gunnar
Salómonsson. Drengurinn var auð-
vitað snöggur að geta þess að það
var afi hans og vörður laganna varð
svo uppnuminn að hann sleppti
stráknum með sektina. Þá hafði
málið verið þannig vaxið að þegar
lögregluþjónninn var ungur maður
hafði Gunnar haldið sýningu í ná-
lægri sveit og hann varð svo spennt-
ur að sjá íslenska aflraunamanninn
að hann hafði hjólað heilan dag á
milli sveita. Lífsreynslan varð hon-
um ógleymanleg, sem sparaði
frænda mínum sektina.“
Meðal afkomenda Gunnars er
óvenjumikið um íþróttamenn, Ólaf-
ur lagði sjálfur stund á vaxtarrækt
og í frændgarði hans er fjöldi af-
reksmanna, bæði á sviði kraftlyft-
inga og annarra íþrótta.
Á sunnudaginn kl. 14 hyggjast af-
komendur Gunnars afhjúpa minn-
isvarða um hann í heimabyggð
hans, Helgafellssveit við Stykk-
ishólm, en þeir hafa látið merkja
mikinn stein til minningar um for-
föður sinn.
sinnum
vitað ná-
m toga í
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
Mótvægisaðgerðir semvarða málefnasvið fé-lagsmálaráðuneytis lútaaðallega að vinnumiðlun
og ráðgjöf fyrir þá sem koma til með
að missa atvinnu sína sem og skipu-
lag vinnumarkaðsaðgerða þar sem
stofnað verður til sérstakra úrræða
og námskeiða eftir þörfum til að
styrkja stöðu fólks á vinnumarkaði,“
segir Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra, þegar hún er innt eft-
ir því hvaða mótvægisaðgerðir til
handa sjávarbyggðum vegna niður-
skurðar þorskkvótans á næsta fisk-
veiðiári snúi sérstaklega að félags-
málaráðuneytinu.
Að sögn Jóhönnu verður áhersla
lögð á að veita öllum þeim sem
kunna að missa störf sín öfluga
vinnumiðlun þar sem tekið verður
mið af einstaklingsbundnum þörfum
hvers og eins atvinnuleitanda sem og
atvinnuhorfum í landinu, óháð þjóð-
erni, sér í lagi þeirra mótvægisað-
gerða sem gripið mun verða til í því
skyni að fjölga störfum.
Innflytjendur hafa lagt mikil
verðmæti til samfélagsins
Á bloggi sínu gagnrýnir Jón
Magnússon, þingmaður Frjálslynda
flokksins (jonmagnusson.blog.is), fé-
lagsmálaráðherra fyrir að vilja
hugsa vel um þá útlendinga sem
hugsanlega munu missa vinnuna og
gæta að félagslegri stöðu þeirra. Þar
segir hann að fyrir síðustu kosningar
hafi forsvarsmenn Samfylkingarinn-
ar sagt að erlent vinnuafl myndi yf-
irgefa landið þegar atvinna drægist
hér saman. Segir hann nú annað
hljóð komið í strokkinn þar sem
fulltrúar Samfylkingar tali á þeim
nótum að nú þegar atvinna dragist
saman eigi „útlendingar sem missa
vinnuna ekki að fara [heldur] lifa á
íslenska velferðarkerfinu“.
Innt svara við þessari gagnrýni
segir Jóhanna það beinlínis rangt
hjá Jóni að forystumenn Samfylk-
ingarinnar hafi gert því skóna að
ekki þyrfti að huga að málefnum inn-
flytjenda á vinnumarkaði ef atvinna
drægist saman þar sem þeir myndu
allir hverfa af landi brott.
„Þvert á móti hefur stefna Sam-
fylkingarinnar í innflytjendamálum
alltaf verið sú að betur skuli staðið að
móttöku og aðlögun þeirra erlendu
ríkisborgara sem hér vilja búa til að
auðvelda þeim virka þátttöku í ís-
lensku samfélagi. Mikilvægur þáttur
í því er að tryggja að innflytjendur á
vinnumarkaði þekki réttindi sín og
skyldur og að þar sitji þeir við sama
borð og íslenskir ríkisborgarar. Inn-
flytjendur hafa lagt gríðarleg verð-
mæti til samfélagsins á undanförn-
um árum og um allt land hefur
liðsstyrkur þeirra verið mikilvæg
forsenda þess að rekstur ýmissa at-
vinnugreina hefur reynst mögu-
legur, ekki síst fiskvinnslunnar víða
á landsbyggðinni. Þegar tímabundið
kreppir að er því mikilvægt að huga
að velferð þeirra innflytjenda sem
hér vilja áfram búa ekki síður en
annarra sem breytingarnar koma
illa við,“ segir Jóhanna og bætir við:
„Vafalaust munu hinsvegar ein-
hverjir innflytjendur vilja halda til
síns heima þegar þrengist um á
vinnumarkaði og án efa munu færri
sækja til landsins, enda erindi
þeirra hingað fyrst og fremst að
freista gæfunnar á vinnumarkaði.“
Árið 2005 störfuðu tæplega
11 þúsund manns í fiskiðnaði
Aðspurð hversu margir vinna í
fiskvinnslu segir Jóhanna nýjustu
tölur úr staðgreiðsluskrá, sem unn-
ar eru hjá Hagstofu Íslands, vera
frá árinu 2005. „Samkvæmt þeim
störfuðu 1.220 erlendir ríkisborgar-
ar við fiskvinnslu að jafnaði árið
2005, en samtals störfuðu þá um
6.400 starfsmenn í fiskvinnslu. Er-
lendir starfsmenn eru því um 20%
þeirra er störfuðu við fiskvinnslu
hér á landi á árinu 2005.
Við fiskveiðar störfuðu sama ár
um 240 erlendir ríkisborgarar, en
samtals störfuðu um 4.440 starfs-
menn við fiskveiðar. Hlutfall er-
lendra starfsmanna var því nálægt
5% þeirra sem störfuðu við fiskveið-
ar á árinu 2005,“ segir Jóhanna og
tekur fram að því miður liggja ekki
nýrri tölur fyrir úr staðgreiðslu-
skrá.
Spurð hvort áætlað hafi verið
hversu margir gætu átt á hættu að
missa vinnuna vegna minnkandi
þorskafla og hvernig sú skipting
gæti orðið milli íslenskra ríkisborg-
ara og erlendra segir Jóhanna erfitt
að meta hverjir komi til með að
missa störf sín, en tekur fram að
gera megi ráð fyrir að fækkun
starfa komi til með að hafa sam-
bærileg áhrif á störf Íslendinga og
erlendra ríkisborgara.
„Þegar miðað er við að störf í fisk-
vinnslu og við fiskveiðar komi til
með að skerðast um 20% má áætla
að um 320 erlendir ríkisborgarar
missi vinnu sína við fiskvinnslu en
74 við fiskveiðar. Þarna er um að
ræða grófa áætlun þar sem ekki er
tekið tillit til hugsanlegra breytinga
á heildarfjölda starfsmanna í þess-
um atvinnugreinum frá árinu 2005
þar sem þær tölur liggja ekki fyrir.“
Telur flesta erlenda
starfsmenn tryggða
Aðspurð segir Jóhanna á þessu
stigi ekki liggja fyrir upplýsingar
um hversu hátt hlutfall þeirra er-
lendu starfsmanna, sem hugsanlega
geta misst vinnuna vegna samdrátt-
ar þorskaflans, eru tryggðir sam-
kvæmt lögum um atvinnuleysis-
tryggingar. Segir hún þó að gera
megi ráð fyrir að nokkuð stór hluti
þeirra sé tryggður. Bendir hún á að
meginreglan sé sú að atvinnuleit-
andi teljist að fullu tryggður eftir að
hafa starfað samfellt á síðustu tólf
mánuðum á innlendum vinnumark-
aði áður en hann sækir um atvinnu-
leysisbætur til Vinnumálastofnunar
að öðrum skilyrðum laganna upp-
fylltum.
„Launamaður sem hefur starfað
skemur en tólf mánuði en lengur en
þrjá mánuði á síðustu tólf mánuðum
á innlendum vinnumarkaði áður en
hann sækir um atvinnuleysisbætur
telst tryggður hlutfallslega í sam-
ræmi við lengd starfstíma. Þá gilda
sérreglur um þá sem hafa starfað á
sameiginlegum vinnumarkaði Evr-
ópska efnahagssvæðisins en þar
geta vinnutímabil lagst saman við
vinnutímabil hér á landi að fengnu
tilteknu E-vottorði.“
Morgunblaðið/Kristján
Störfum fækkar Viðbúið er að störf í fiskvinnslu og við fiskveiðar muni
skerðast um 20% í kjölfar ákvörðunar sjávarútvegsráðherra um að skera
þorskkvótann niður á næsta ári. Ríkisstjórnin kynnti í síðustu viku
mótvægisaðgerðir sínar vegna þessa.
Öflug vinnumiðlun og
ráðgjöf eru helstu ráðin
Í HNOTSKURN
»Sjávarútvegsráðherra til-kynnti 6. júlí sl. að farið
yrði að tillögum Hafrann-
sóknastofnunar og að leyfi-
legur heildarafli í þorski á
næsta fiskveiðiári yrði 130
þúsund tonn.
»Viðbúið er að störf í fisk-vinnslu og við fiskveiðar
komi til með að skerðast um
20% vegna þessa.
»Alls störfuðu 6.400 starfs-menn í fiskvinnslu hér-
lendis árið 2005 og samtals
4.440 starfsmenn við fisk-
veiðar.
»Þar af störfuðu 1.220 er-lendir starfsmenn í fisk-
vinnslu og 240 erlendir ríkis-
borgarar við fiskveiðar.
Jóhanna
Sigurðardóttir
Jón
Magnússon