Morgunblaðið - 24.10.2007, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 2007 25
UMRÆÐAN
Í UPPHAFI haustþings lagði ég
sem viðskiptaráðherra fyrir Al-
þingi frumvarp til laga um fyrn-
ingu kröfuréttinda. Frumvarpið
felur í sér heildarendurskoðun á
lagaákvæðum um
fyrningu kröfurétt-
inda, en þau eru nú í
lögum nr. 14 frá árinu
1905 um fyrning
skulda og annarra
kröfuréttinda.
Reglur um fyrningu
eru ein tegund rétt-
arreglna sem mæla
fyrir um lagaleg áhrif
aðgerðaleysis. Það
sem almennt býr að
baki fyrningarregl-
unum er það að
tryggja að endi verði
bundinn á skuldbindingar sem
stofnað hefur verið til. Nú er sá
tími áratugur en frumvarpið gerir
ráð fyrir því að hann verði styttur
í fjögur ár. En í því felst mikil
réttarvernd fyrir neytendur í land-
inu.
Litlar breytingar í 100 ár
Á lögunum hafa litlar breytingar
verið gerðar á þeirri rúmu öld sem
liðin er frá gildistöku þeirra og því
löngu tímabært að færa lögin til
sanngjarnara horfs og nútímans.
Ákvæði gildandi laga miðast því
um margt við horfna viðskipta-
háttu og orðalag þeirra er flókið
og torskilið og oft á tíðum í litlu
samræmi við nútímann.
Þá vantar í lögin reglur um ýmis
atriði sem æskilegt verður að telj-
ast að mælt sé fyrir um í settum
lögum. Með hliðsjón af því miðar
frumvarpið að því að einfalda upp-
byggingu frumvarpsins og gera
það eins gagnsætt og kostur er.
Réttarreglur norrænna ríkja á
sviði fyrningar eru ólíkar og hafa
tilraunir til lagasamræmingar á
sviðinu ekki tekist. Í Danmörku
var lengi byggt á fyrningarreglum
Dönsku laga Kristjáns konungs V.
frá 1683, gr. 5-14-4, og auk þess
lögum frá 1908 um vissar tegundir
krafna, en í júní sl. voru sett þar
ný fyrningarlög sem taka gildi 1.
janúar 2008. Lög nr. 14/1905 voru
byggð á drögum til
nýrra fyrningarlaga
fyrir Danmörku og
Noreg.
Þau drög urðu hins
vegar aðeins að lögum
í Noregi, og hafa
Norðmenn því búið
við svipaða fyrningar-
löggjöf og hér gildir.
Endi bundinn á
skuldbindingar
Einsog áður sagði
eru reglur um fyrn-
ingu ein tegund rétt-
arreglna sem mæla fyrir um laga-
leg áhrif aðgerðaleysis. Það sem
almennt býr að baki fyrningarregl-
unum er það að tryggja að endi
verði bundinn á skuldbindingar
sem stofnað hefur verið til. Gild-
issvið frumvarpsins takmarkast að
meginstefnu til við kröfuréttindi. Í
því felst að við úrlausn um hvort
tiltekin réttindi eru undirorpin
fyrningu verður að líta til al-
mennra lagasjónarmiða um hvort
réttindin séu kröfuréttareðlis.
Að mestu má segja að frum-
varpið sé lögfesting á því sem talið
hefur verið gildandi réttur. Þó er
þar að finna nokkur nýmæli.
Helstu nýmæli frumvarpsins eru í
fyrsta lagi að lagt er til að almenn-
ur fyrningarfrestur kröfuréttinda
verði fjögur ár. Meginregla gild-
andi fyrningarlaga er aftur á móti
sú að kröfur fyrnist á tíu árum.
Í öðru lagi er lagt til í frumvarp-
inu að ábyrgðarskuldbindingar
fyrnist eftir sömu reglum og krafa
á hendur aðalskuldara og eru regl-
urnar einfaldaðar nokkuð frá því
sem nú er. Í þriðja lagi er í frum-
varpinu nýtt ákvæði um fyrningu
flestra skaðabótakrafna utan
samninga og skaðabótakrafna
vegna líkamstjóns.
Lagt er til að skaðabótakröfur
fyrnist á fjórum árum frá þeim
degi er tjónþoli fékk nauðsynlegar
upplýsingar um tjónið og þann
sem ábyrgur er fyrir því eða bar
að afla sér slíkra upplýsinga. Þó er
gert ráð fyrir að krafan fyrnist þó
alltaf í síðasta lagi tuttugu árum
eftir að tjónsatburði lauk með til-
teknum undantekningum þó varð-
andi líkamstjón.
Undantekningarnar varða í
fyrsta lagi þau tilvik þegar tjónið
sem um ræðir hefur orðið í at-
vinnustarfsemi eða starfsemi sem
jafna má við hana. Í öðru lagi gild-
ir tuttugu ára fyrningarreglan
ekki á meðan tjónþoli er undir 18
ára aldri.
Auk þess er gert ráð fyrir fleiri
úrræðum til að slíta fyrningu en er
samkvæmt gildandi lögum. Þannig
er lagt til að unnt verði að slíta
fyrningu með því að leggja mál
fyrir stjórnvald, sem hefur úr-
skurðarvald um málið, sem og
kærunefndir. Eins og samkvæmt
gildandi lögum er gert ráð fyrir að
unnt sé að semja um lengri eða
skemmri fyrningarfresti en lögin
mæla fyrir um. Loks er í frum-
varpinu lagt til að settar verði al-
mennar reglur um upphaf fyrning-
arfrests og afnumdar sérreglur um
það efni.
Frumvarp til laga um
fyrningu kröfuréttinda
Björgvin G. Sigurðsson
skrifar um frumvarp til laga
um fyrningu kröfuréttinda
» Það sem almennt býrað baki fyrningar-
reglunum er það að
tryggja að endi verði
bundinn á skuldbind-
ingar sem stofnað hefur
verið til.
Björgvin G. Sigurðsson
Höfundur er viðskiptaráðherra.
HEIMURINN er að breytast
Sameinuðu þjóðunum í vil eftir því
sem sífellt fleira fólk og rík-
isstjórnir gera sér ljóst að leið fjöl-
þjóða samskipta er eina greiða leið-
in í innbyrðis
tengdum, hnatt-
væddum heimi.
Hnattræn vandamál
kalla á hnattrænar
lausnir og það er ekki
raunhæfur kostur að
vera einn á ferð. Kröf-
urnar til samtaka okk-
ar aukast dag frá degi
hvort heldur sem er
þegar um er að ræða
frið og öryggi, þróun
eða mannréttindi.
Ég er staðráðinn í
því að tryggja að við
náum árangri í brýn-
ustu málum sem koma
til okkar kasta, skref
fyrir skref og bæta of-
an á það sem áunnist
hefur í samstarfi við
aðildarríkin og borg-
aralegt samfélag. Í
þessu skyni þarf að
efla Sameinuðu þjóð-
irnar til þess að þær
geti unnið af fullum
krafti að því að hindra átök, koma á
friði, miðla málum, sinna frið-
argæslu og uppbyggingu að átökum
loknum. Og þetta krefst þess að við
blásum nýju lífi í viðleitni okkar í af-
vopnunarmálum og takmörkunum á
útbreiðslu kjarnorkuvopna.
Við þurfum á sama tíma að tvíefla
viðleitni okkar til að ná Þúsaldar-
markmiðunum um þróun, sér-
staklega í Afríku. Ég mun reyna að
efla pólitískan vilja og minna leið-
toga á skuldbindingar þeirra um
þróunaraðstoð, viðskipti og eftirgjöf
skulda.
Og ég mun halda áfram að gera
mitt ýtrasta til að örva
aðgerðir á hnattræna
vísu gegn loftslags-
breytingum. Samein-
uðu þjóðirnar eru
heppilegur vettvangur
til að ná fram samstöðu
í þessu aðkallandi
vandamáli eins og við
sáum á leiðtogafund-
inum í tengslum við
Allsherjarþingið fyrir
mánuði. Hinir fjöl-
mörgu leiðtogar sem
sóttu fundinn sendu
skýr skilaboð til samn-
ingaviðræðnanna sem
hefjast í desember á
Bali undir merkjum
Rammasamnings Sam-
einuðu þjóðanna um
loftslagsmál: það er
ekki lengur hægt að
láta sem ekkert sé og
iðnríki og þróunarríki
verða að taka höndum
saman til að tryggja ár-
angur. Það er okkur
öllum í hag að vernda loftslagið í
þágu núlifandi og komandi kyn-
slóða.
Öryggi og þróun eru tvær stoðir
starfsemi Sameinuðu þjóðanna og
sú þriðja er mannréttindi. Ég mun
vinna með aðildarríkjunum og borg-
aralegu samfélagi að því að hrinda
hugmyndinni um Skylduna til að
vernda í framkvæmd til að tryggja
að gripið verði til aðgerða tímanlega
þegar hætta er á þjóðarmorði, þjóð-
ernishreinsunum eða glæpum gegn
mannkyninu.
Loksins verður okkar að takast
að umbreyta Sameinuðu þjóðunum
sjálfum. Við verðum að aðlagast til
að mæta nýjum kröfum og tryggja
að við uppfyllum fyllstu kröfur um
siðgæði, heiðarleika og reiknings-
skil í því skyni að sýna að við séum
fyllilega ábyrg gagnvart öllum að-
ildarríkjum og þjóðum heimsins.
Framtíðin mun dæma okkar af
verkum okkar í dag – af árangri
okkar. Við skulum ítreka heit okkar
um að ná þessum markmiðum í dag,
á degi Sameinuðu þjóðanna.
Á degi Sameinuðu þjóðanna
Ban Ki-moon skrifar
í tilefni af alþjóðlegum degi
Sameinuðu þjóðanna
Ban Ki-moon
»Hnattrænvandamál
kalla á hnatt-
rænar lausnir
og það er ekki
raunhæfur kost-
ur að vera einn
á ferð.
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
einuðu þjóðanna.
EKKI linnir þeim ógnum sem af
áfengi og öðrum vímuefnum stafa.
Fleiri vinir okkar og samferðamenn
lenda í þessu geigvæn-
lega flóði og liggja flat-
ir fyrir Bakkusi.
Neysla áfengis eykst
með hverju ári. Eftir
því sem lífsgæðin
aukast þá vex drykkj-
an. Í efstu bekkjum
grunnskóla hefur notk-
un áfengis aukist sam-
kvæmt árlegum könn-
unum og íþróttahreyf-
ingin á í vök að verjast.
Sárast er þegar mis-
notkun áfengis er orðin
svo alvarleg að menn
svipta sig lífi, sjá ekki
fram á neina björgun.
Þrátt fyrir augljósar
staðreyndir flýtur
þjóðin að feigðarósi í
þessum efnum.
Það er því grafalvarlegt mál þegar
þingmenn og ráðamenn þjóðarinnar
sjá engin önnur úrræði en að auka
áfengissölu eftir megni með því að
leyfa sölu áfengis í öllum matvöru-
verslunum. Rökin eru þau að með því
að færa sölu áfengis nær fólkinu þá
lærist þjóðinni betur að umgangast
það. Þetta er aðeins ein rökleysan og
firran til viðbótar á sama tíma og
flestum hugsandi mönnum blöskra
afleiðingar áfengisneyslunnar og
gera sér grein fyrir að áfengið er
ísmeygilegasta vímuefnið. Að hleypa
léttvínssölu inn í matvörubúðirnar er
ekki fyrsta „forvörnin“ sem þing-
menn hafa lagt til og fengið sam-
þykkta. Búið er að koma á áfengisút-
sölum út um allt land og veita nánast
allri veitingaþjónustunni leyfi til vín-
veitinga til að bjarga rekstrinum.
Hafa ekki háværar
raddir heyrst síðustu
árin um að gefa fíkniefni
sem flokkast undir
eiturlyf nánast alveg
frjáls?
Í mínum uppvexti
voru framámenn
íþróttamála samstiga
um að íþróttir og áfengi
ættu enga samleið.
Kjörorðið var „Heil-
brigð sál í hraustum lík-
ama“. Þetta heilræði
virðist ósýnilegt á vett-
vangi íþróttafélaga og
hópsálin fagnar afrek-
um í hópíþróttum oft og
veglega með flæðandi
áfengi og þá fjölgar í
hópi ólánsmanna auk-
innar áfengisnotkunar.
Forvarnir hefjast heima fyrir.
Foreldrar sem núna ala upp komandi
kynslóðir verða að taka þátt í barátt-
unni gegn áfengisvá af fullri ábyrgð.
Þeir eiga ekki að hræðast börnin sín
heldur sýna þeim ótakmarkaða ást
og umhyggju. Boð og bönn verða að
vera raunsæ og skýr. Þeim verður að
fylgja siðferði og manndómur.
Kannski skortir okkur tíma. Tímann
sem kemur ekki þegar við ætlumst til
að börnin okkar standi á eigin fótum.
Eflum siðferði
og manndóm
Árni Helgason skrifar
um áfengismál
Árni Helgason
» Forvarnirhefjast
heima fyrir.
Höfundur er fyrrverandi
símstöðvarstjóri.
Jafnréttisnefnd Kópavogs heldur málþing
um konur í sveitarstjórnum:
Ég þori, get og vil!
fimmtudaginn 25. október kl. 17-19
Staðsetning: Gerðarsafn, neðri hæð
Dagskrá:
1) Setning: Gunnar I. Birgisson, bæjarstjóri Kópavogs
2) „Ég get gert allt sem karlmenn geta gert – og flest betur!“
Um Huldu Jakobsdóttur: Hulda Dóra Styrmisdóttir
3) „Vona að þær sýni í verkinu vit sitt og framkvæmdasemi.“
Af konum og verkum þeirra í bæjar- og sveitarstjórnum á
Íslandi: Auður Styrkársdóttir
4) „Hverju veltir lítil þúfa?“ Halldór Halldórsson, formaður
Sambands íslenskra sveitarfélaga
5) Pallborð: Núverandi og fyrrverandi sveitarstjórnarkonur
• Hansína Ásta Björgvinsdóttir, Framsóknarflokki
• Karen Jónsdóttir, frjálslynd og óháð
• Ragnheiður Ríkharðsdóttir, Sjálfstæðisflokki
• Steinunn Valdís Óskarsdóttir, Samfylkingunni
• Svandís Svavarsdóttir, Vinstrihreyfingunni – grænu
framboði
Þingstjórn: Una María Óskarsdóttir, formaður jafnréttisnefndar
Pallborðsstjórn: Arna Schram, fréttastjóri Viðskiptablaðsins
Léttar veitingar að þingi loknu
Tilefni: Hálf öld er liðin frá því að fyrsta konan á Íslandi varð
bæjarstjóri, Hulda Jakobsdóttir í Kópavogi, 1957-1962.
M
bl
9
26
73
7