Morgunblaðið - 30.11.2007, Side 30

Svar við athugasemdum
Að hafa það sem
sannara reynist
eða er vænlegra
til fylgis?
MORGUNBLAÐIÐ hefur gert
það eitt af baráttumálum sínum, og
sækir þar stuðning til Gordon
Brown, forsætisráðherra Breta, að
vera mótfallið plast-
pokanotkun. Þetta
viðhorf hefur blaðið
viðrað bæði í leiðara
í sumar og í Stak-
steinum nú í síðustu
viku og vitnar þar í
skoðanir forsætis-
ráðherrans. Skoðun
blaðsins byggist á
því að rökin gegn
plastpokanotkun séu
„mjög sterk“ og slíkt
bann hefði „jákvæð
áhrif á umhverfið“.
Skoðum þessa
fullyrðingu aðeins
nánar. Þorri fólks
kaupir matvörur á
leið úr vinnu og er
þá ekki með tösku
eða poka fyrir inn-
kaupin. Þá kaupa
margir inn til vik-
unnar og þurfa
fjölda poka til þess
að komast með
varninginn heim.
Valið stendur oftast
á milli þess að versl-
anir bjóði við-
skiptavinum sínum
pappírspoka eða
plastpoka. Verslanir
hafa valið plastpok-
ana út frá umhverf-
isástæðum. Ástæðan er sú að fram-
leiðsla á plastpokum notar minni
orku og orsakar minni loft- og
jarðvegsmengun. Förgun plast-
poka tekur líka minna pláss á sorp-
haugum og þeir taka minna rúm í
flutningi.
Umhverfisstofnun Bandaríkja
Norður-Ameríku (EPA) hefur
komist að því að framleiðsla bréf-
poka leiði til 70% meiri loftmeng-
unar og 50% meiri vatnsmengandi
efna en framleiðsla plastpoka
vegna þess að fjórum sinnum meiri
orku er þörf til þess að framleiða
pappírspoka og 85 sinnum meiri
orku er þörf til þess að endurvinna
þá. Pappír tekur til sín níu sinnum
meira pláss á sorphaugum og
brotnar ekki niður verulega hraðar
en plastpokarnir. Fjöldi kannana,
sem rekja lífshlaup þessara vara,
þ.e. frá framleiðslu hráefnis til
förgunar fullunninnar vöru, leiðir
til svipaðra niðurstaðna (www.car-
rierbagtax.com/downloads/
USResearch2007ULSreport.pdf).
Má þar nefna umfangs-
mikla athugun sem
gerð var fyrir frönsku
verslunarkeðjuna Car-
refour og birt var í
febrúar 2004 (www.car-
refour.com), svo og at-
hugun Institute for Lif-
ecycle Environmental
Assessment frá 1990
(www.ilea.org/lcas/
frankli8n1990.html),
þannig að þetta eru
ekki ný sannindi. Hins
vegar hafa plastpok-
arnir af einhverjum
ástæðum orðið blóra-
böggull fyrir einnota
hagkerfið.
Þó er það svo að
plastpokarnir eru ekki
einnota. T.d. endurnýta
80% af breskum heim-
ilum plastpokana. Þeir
eru notaðir undir sorp
og garðúrgang, sem
pappírspokar nýtast
ekki til, undir gömul
dagblöð o.s.frv., og iðu-
lega aftur og aftur. Ef
Gordon Brown tekst að
koma í veg fyrir plast-
poka í verslunum þar í
landi eru bresk heimili
sennilega tilbúin til
þess að kaupa plastpoka
til þessara þarfa. Þetta telja fram-
leiðendur í Bretlandi sig vita.
Verslunareigendur hafa einnig
fundið út með könnunum að stórar
innkaupatöskur leiða til þess að
neytendur kaupa meira. Þeir sem
virðast hafa hagsmuna að gæta
láta þess vegna ekki eins mikið í
sér heyra. Því miður getur þögnin
hins vegar leitt til verstu nið-
urstöðunnar sem er að tré verði
höggvin til þess að framleiða papp-
írsburðarpoka fyrir verslanir í stað
plastpoka. Þess vegna eru þessar
línur settar á blað.
Rökin gegn plastpokanotkun
halda ekki vatni í bréfpokum
segir Árni Árnason
Árni Árnason
Höfundur er skógræktarbóndi
í frístundum og selur plasthráefni
að aðalstarfi.
»Morg-unblaðið
hefur gert það
eitt af baráttu-
málum sínum,
og sækir þar
stuðning til
Gordon Brown,
forsætisráð-
herra Breta, að
vera mótfallið
plastpoka-
notkun
30 FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á UNDANFÖRNUM vikum hafa
fjölmiðlar greint frá baráttu aðstand-
enda aldraðra á hjúkrunarheimilum,
Skjóli og Droplaugarstöðum, sam-
skiptum við stjórnvöld vegna ófull-
nægjandi aðbúnaðar á hjúkr-
unarheimilum þar sem foreldrar
þeirra dvelja. Fram
hefur komið að þessi
barátta hefur skilað
litlum árangri. Morg-
unblaðið gerði þetta að
umræðuefni í leiðara
nýlega undir yfirskrift-
inni „Sviknar vonir“ og
á blaðið heiður skilið
fyrir þá grein. Þar er
vísað í loforð stjórn-
valda um úrbætur sem
aðstandendur höfðu
vonast eftir þegar þeir
áttu fundi með stjórn-
völdum fyrir ári. Og
blaðið spyr: Hvernig stendur á því að
ekkert gerist í þessum málum? Sann-
arlega góð og tímabær spurning. Í
leiðara Mbl. hinn 6. október sl. er
fjallað um almannatryggingakerfið
undir yfirskriftinni „Ónothæft trygg-
ingakerfi“ þar sem rakið er hversu
flókið og illskiljanlegt kerfið er öllu
venjulegu fólki. Orðrétt segir: „Þetta
er í einu orði sagt fáránlegt og erfitt
að skilja að svo vitlaust kerfi hafi get-
að lifað svo lengi sem raun ber vitni,“
og skal heils hugar undir það tekið
hér. Nokkur undanfarin ár hefur Fé-
lag eldri borgara í Reykjavík sam-
þykkt áskoranir og ályktanir til
stjórnvalda um að beita sér fyrir
heildarendurskoðun á almannatrygg-
ingarlögunum og fært margvísleg
rök fyrir nauðsyn þess. Því hefur ver-
ið fylgt eftir á fundum með stjórn-
völdum og þingmönnum. Ennfremur
hefur Landssamband eldri borgara
samþykkt hliðstæðar áskoranir, nú
síðast á landsfundi í júní sl. þar sem
segir m.a.: „Hafin verði nú þegar end-
urskoðun á lögum um almannatrygg-
ingar m.a. með það að markmiði að
einfalda kerfi lífeyristrygginga svo að
það verði sem virkast fyrir þá sem
byggja meginafkomu sína á því, að
draga verulega úr tekjutengingum,
að skerðing á tekjutengdum bótum
vegna tekna maka verði afnumin nú
þegar, að endurskoða
ákvæði um endurkröfu
lífeyrisgreiðslna frá
TR.“ Mörg önnur atriði
eru nefnd í þessari
áskorun, sem öll eru
mikilvæg. En um þess-
ar mundir er mikil reiði
meðal eldri borgara
vegna endurgreiðslna
sem TR krefst af þeim
vegna ofgreiðslna eins
og það heitir. Er óhætt
að fullyrða að slíkar
endurgreiðslur koma
illa við marga, ekki síst
á þessum tíma árs, þegar hátíð
jólanna nálgast. Eftir því sem best er
vitað munu slíkar endurgreiðslu-
reglur vera séríslenskt fyrirbæri og
ekki eiga sér stað í öðrum löndum.
Nú eftir margra ára þrotlausa bar-
áttu eldri borgara bjarmar loks fyrir
breytingum sem vonandi munu líta
dagsins ljós í upphafi næsta árs þegar
lífeyristryggingar TR munu flytjast
til félagsmálaráðuneytis samkvæmt
ákvörðun ríkisstjórnarinnar og er
einn þáttur í breytingum á stjórn-
arráðinu. Miklar vonir eru bundnar
við þá vinnu sem hafin er vegna flutn-
ings á málefnum aldraðra til félags-
málaráðuneytis.
En snúum okkur þá að stofnunum/
hjúkrunarheimilum sem minnst var á
í upphafi greinar og skal drepið á
nokkrar staðreyndir. Flest hjúkr-
unarheimili hér á landi eru frá síðustu
öld og nokkur þeirra frá fyrri hluta
síðustu aldar. Þau eru þar af leiðandi
börn síns tíma og mörg þeirra eru úr-
elt sem heimili fyrir aldrað fólk og
standast ekki á nokkurn hátt kröfur
nútímans. Samt eru hlutfallslega
langtum fleiri einstaklingar „vistaðir“
á slíkum stofnunum hér á landi en
gerist í nágrannalöndum okkar. Þar
þekkist t.d. ekki að setja ókunnuga
saman í rými. Hér á landi er
ókunnugum gert að búa saman allt að
þrír og jafnvel fleiri í sama herbergi.
Þetta er vitaskuld algerlega óvið-
unandi. Aðstandendur telja faglegu
starfi ábótavant, skortur á starfsfólki
í umönnun og fleira kemur fram í
kröfum þeirra um bættan aðbúnað og
skal vissulega tekið undir það.
Félag eldri borgara í Reykjavík
hefur undanfarin ár skorað á stjórn-
völd að beita sér fyrir aðgerðaáætlun
um fjölbýli á hjúkrunarheimilum sem
nú eru starfandi, að þeim verði breytt
þannig að allir íbúar hafi einkarými
með snyrtingu. Ennfremur að settar
verði reglur um stærð einkarýmis og
að gerðir verði þjónustusamningar
við öll hjúkrunarheimili aldraðra þar
sem komi skýrt fram hvaða þjónustu
eigi að veita og hver markmiðin séu.
Að settar verði reglur varðandi eft-
irlit með þjónustunni og hvaða aðili sé
ábyrgur. Að nú þegar verði gert átak
í að eyða biðlistum aldraðra eftir
hjúkrunarrýmum og umönnun bæði
vegna þeirra sem bíða á sjúkrahúsum
og í heimahúsum við erfiðar að-
stæður. Samkvæmt loforði heilbrigð-
isyfirvalda átti nýtt hjúkrunarheimili
í Reykjavík að vera tilbúið 2005,
næsta áætlun var 2007, nú hefur lof-
orðinu verið frestað til 2009 og nú er
að sjá hverjar efndirnar verða.
Ennþá erum við langt á eftir ná-
grannaþjóðunum, sem hafa fyrir
mörgum áratugum markað heild-
stæða stefnu í málefnum aldraðra og
starfað eftir henni en þar er þessi
málaflokkur alfarið á vegum sveitar-
félaga sem bera ábyrgð á að þjón-
ustan sé markviss og skilvirk í takt
við nútímaþróun í samfélaginu.
Landssamband eldri borgara á Ís-
landi hefur sett fram þá kröfu að
málaflokkurinn flytjist allur til sveit-
arfélaga og að félagsmálaráðuneytið
fari með yfirstjórn og móti heild-
stæða stefnu til framtíðar. Það er
sannarlega kominn tími til að eitt-
hvað gerist.
Margrét Margeirsdóttir
skrifar um helstu baráttumál
eldri borgara
»Miklar vonir erubundnar við þá
vinnu sem hafin er
vegna flutnings á mál-
efnum aldraðra til fé-
lagsmálaráðuneytis.
Margrét Margeirsdóttir
Höfundur er formaður Félags eldri
borgara í Reykjavík og nágrenni.
Um málefni aldraðra
SÆNSKUR kunningi minn starf-
ar við stofnun sem sérhæfir sig í að
aðstoða karla sem eiga í einhverjum
vanda. Hluti þeirra sem þangað
sækja eru karlar sem beitt hafa
konu sína eða kærustu ofbeldi og
eru afar ósáttir við sjálfa sig. Þeir
óska eftir aðstoð til að breyta þess-
ari hegðun sinni. Við þeim er tekið
og eftir nokkur samtöl við sálfræð-
ing er þeim tjáð að tími sé til þess
kominn að þeir mæti á fund hjá hópi
karla sem svipað sé ástatt um. Þessi
kunningi minn segir að afar algeng
viðbrögð þeirra séu að þangað eigi
þeir ekkert erindi. Þar hljóti að vera
leðurklædd vöðvabúnt tengd ein-
hverjum vélhjólagengjum. Sjálfir
séu þeir hins vegar bara venjulegar
skrifstofublækur. Alltaf verði þeir
svo jafn hissa þegar þeir mæta á
fundinn og í ljós kemur að þar eru
fyrst og fremst aðrar skrif-
stofublækur eða karlar
sem lítið eða ekkert
skera sig frá öðrum
körlum, afar venjulegir
einstaklingar en með
það sameiginlegt að
beita konur sínar og
kærustur ofbeldi og
vilja aðstoð við að
hætta því.
Svipaðar sögur segja
menn sjálfsagt í öðrum
löndum þar sem með-
ferðarúrræði eru starf-
rækt. Það er nokkuð
lífseig sú mynd að það þurfi sér-
staka ofbeldiskarla til að leggja
hendur á konur sínar og kærustur.
Samt sýna stærri rannsóknir okkur
að slíkt ofbeldi viðgengst í öllum
samfélagshópum þó svo því sé vissu-
lega ekki jafnt dreift. En það er ekki
fyrst og fremst líkamlegur styrkur
sem ræður því hvort menn berja eða
niðurlægja þá sem þeim þykir vænt
um. Þar eru aðrir þættir að baki,
samfélagslegir og einstaklings-
bundnir. Í samspili
samfélagslegra hug-
mynda um karla og
konur og einstaklings-
bundinna einkenna
verða til þeir ein-
staklingar sem beita
konur ofbeldi og sama
samspil fær suma
þeirra til að leita sér
aðstoðar við að hætta
ofbeldisbeitingu.
Hérlendis var fyrst
árið 1998 farið að bjóða
með skipulegum hætti
upp á aðstoð við karla til að hætta að
beita ofbeldi í nánum samböndum.
Starfsemin lá niðri í nokkur ár sök-
um fjárskorts en var endurreist á
síðasta ári og er rekin undir heitinu
Karlar til ábyrgðar.
Þegar starfsemin var að fara í
gang 1998 var ekki laust við að við
aðstandendur hefðum nokkrar
áhyggjur. Ef til vill kæmi enginn og
vinna okkar til einskis og fé þeirra
sem lögðu málinu lið tapað í ein-
hverja vitleysu. Konurnar hjá
Kvennaathvarfinu róuðu okkur hins
vegar og sögðu að karlarnir myndu
koma. Það reyndist rétt. Jöfn og
þétt aðsókn var allan þann tíma sem
starfsemin var í gangi í fyrra skiptið
og það sama gerist núna þegar
starfsemin er endurreist. Það er
ljóslega eftirspurn eftir þessari að-
stoð.
Við gerðum stutta athugun á
ánægju með þjónustuna áður en
henni var lokað á sínum tíma. Karl-
arnir, skjólstæðingarnir, voru
ánægðir. Þeim fannst þetta hafa
hjálpað verulega, þeir beittu ekki
lengur ofbeldi. Það sem meiru skipt-
ir er þó að konurnar, makar þeirra,
voru líka ánægðar. Lífsgæði þeirra
höfðu að eigin mati aukist verulega.
Endurreisn verkefnisins
Karlar til ábyrgðar er mörgum að
þakka en ekki síst kvennasamtökum
ýmsum sem aldrei þreyttust á að
þrýsta á stjórnvöld að styðja verk-
efnið. Nú er okkar allra að sjá til
þess að það skili þeim árangri sem
að er stefnt. Ef þú ert í þeirri stöðu
að beita konu þína eða kærustu of-
beldi eða ef þú þekkir einhvern sem
slíkt gerir þá er til leið úr þeim víta-
hring sem ofbeldið verður. Sá sem
vill aðstoð við að hætta að beita of-
beldi getur hringt í síma 555 3020 og
óskað aðstoðar. Þar er svarað á
skrifstofutíma og þess utan er þar
símsvari.
Vítisenglar og skrifstofublækur
Ingólfur V. Gíslason skrifar
í tilefni af 16 daga átaki
gegn kynbundnu ofbeldi
Ingólfur Gíslason
» ... karlar sem lítiðeða ekkert skera sig
frá öðrum körlum, afar
venjulegir einstaklingar
en með það sameiginlegt
að beita konur sínar og
kærustur ofbeldi og vilja
aðstoð við að hætta því.
Höfundur er sérfræðingur
á Jafnréttisstofu.
Í grein minni sem birtist fyrir stuttu
og fjallaði um vaxandi ofbeldi og
kynþáttafordóma í Evrópu minnti
ég meðal annars á ástandið í Rúss-
landi. Sumir sem lásu greinina virt-
ust vera ósáttir við innihald hennar.
Ég vil benda þeim, sem vildu tjá sig
um greinina, á að beina reiðinni og
orkunni að því sem er að gerast í
þessum tilteknu löndum (þ. á m.
Rússlandi). Ég tala aðeins um stað-
reyndir sem ég vildi vekja athygli á.
Betra væri að mótmæla háttsemi
þar í landi heldur en að vera ósáttur
á Íslandi. Ég tel að Rússar sem gera
ekkert til að gagnrýna ástandið séu
jafnsekir hvar á landi sem þeir búa.
Enn fremur er það alveg á tæru að
ástandið í Rússlandi er hreint út
sagt skelfilegt.
Þetta er ekkert persónulegt.
AKEEM CUJO OPPONG,
hjá Alþjóðahúsi.
Frá Akeem Cujo Oppong
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is