Morgunblaðið - 31.03.2008, Blaðsíða 6

6 MÁNUDAGUR 31. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
SENDA þarf skýr skilaboð um að
áhlaupi á íslensku bankana verði
hrundið. Efnahagskerfið verði varið.
Það sagði Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir, formaður Samfylkingarinnar, í
ræðu á flokksstjórnarfundi í gær.
Hún sagði að það kynni að fela í sér
umtalsverða lántöku hjá ríkissjóði til
að efla gjaldeyrisforða Seðlabankans
og það kynni líka að fela í sér að stýri-
vextir hækkuðu meira en nú þegar
væri orðið.
Efnahagsmálin voru meginefni
ræðu formanns Samfylkingarinnar.
Ingibjörg Sólrún sagði að spákaup-
menn í fjarlægum heimshornum
högnuðust á hremmingum krónunnar
og það vefðist hvorki fyrir þeim sið-
ferðilega né fjárhagslega að taka
stöðu gegn henni ef þeir sæju í því
hagnaðarvon. „Í fjármálaheiminum
er enginn annars bróðir í leik og það
er ekki spurt um heiður eða sóma
heldur auð og áhrif.“
Vandi vegna þenslu
Ingibjörg Sólrún sagði ekki aðeins
við aðra að sakast, við yrðum að líta
okkur nær. Sagði að undanfarin fjög-
ur ár hefði hagvöxtur á Íslandi ekki
verið í neinu samræmi við afkasta-
getu hagkerfisins. Vöxtur í neyslu og
fjárfestingu hefði verið langt umfram
tekjuöflun sem leitt hefði til gífurlegr-
ar skuldasöfnunar.
Í málstofu um efnahagsmál á fund-
inum sagði Friðrik Már Baldursson,
prófessor við Háskólann í Reykjavík,
að vegna hins mikla viðskiptahalla,
sérstaklega á árunum 2005 og 2006,
væru hreinar erlendar skuldir Íslend-
inga orðnar 250% af landsframleiðslu
og hrein erlend staða helmingi minni
eða um það bil 125%. Tók hann fram
að úr þessu hefði dregið á árinu 2007.
Ingibjörg Sólrún sagði í ræðu sinni
að aukin skuldsetning erlendis væri
þó ekki alvond því í mörgum tilvikum
ætti hún rót sína að rekja til þess að
íslensk fyrirtæki hefðu tekið lán til að
fjárfesta í arðvænlegum atvinnu-
rekstri erlendis og þannig gerst þátt-
takendur í hnattvæddu hagkerfi.
„Engu að síður blasir við að mörg út-
rásarfyrirtæki hafa farið alltof geyst í
skuldsettum fjárfestingum og lagt
allt sitt traust á hagfellda þróun á
lánamörkuðum. Þannig hafa þau
stjórnast af skammtímasjónarmiðum
en látið hjá líða að tryggja sér láns-
fjármögnun til langs tíma eða viðun-
andi eiginfjármögnun,“ sagði formað-
ur Samfylkingarinnar og bætti því við
að íslenska hagkerfið væri sérlega
næmt fyrir þeim miklu umskiptum
sem orðið hefðu á alþjóðlegum fjár-
magnsmörkuðum frá því um mitt ár í
fyrra.
Aðgerðir vegna lánsfjárkreppu
Ingibjörg Sólrún sagði mikilvægt
að ríkisstjórn Íslands og þjóðin öll
skildi og mæti aðstæður rétt.
Raunsæi og samstaða væri mikilvæg.
Hún taldi upp fjögur atriði sem gera
þyrfti.
Fyrst tiltók hún aðgerðir til varnar
bönkunum. „Senda [þarf] skýr skila-
boð til þeirra spákaupmanna sem nú
gera áhlaup á íslensku bankana, að
því áhlaupi verði hrundið. Að við ætl-
um að verja efnahagskerfi okkar með
ráðum og dáð. Það verður ekki sárs-
aukalaust. Það kann að fela í sér um-
talsverða lántöku af hálfu ríkissjóðs
til að efla gjaldeyrisforða Seðlabank-
ans – jafnvel þó að lánamarkaðir séu
óhagstæðir – en það kann líka að fela í
sér að stýrivextir þurfi að hækka enn
meira en þegar er orðið. Staða bank-
anna er sterk og ríkisstjórn og Seðla-
banki hafa næg úrræði til að hrinda
árás spákaupmanna.
Vera kann að einhverjir einstakir
Íslendingar hafi fyllilega unnið fyrir
vondu umtali á erlendri grundu og
eigi þar fátt gott skilið. En það á ekki
við um Ísland í heild og ef bankarnir
skaðast er skaðinn okkar allra. Fjár-
málastofnanirnar eru mikilvægur at-
vinnuvegur landsmanna sem veita
þúsundum atvinnu hér heima og er-
lendis,“ sagði Ingibjörg Sólrún um
þann þátt aðgerðanna.
Fjórir hagfræðingar sem tóku þátt
í málstofu um efnahagsmál á flokks-
stjórnarfundinum lýstu ástandinu í
efnahagsmálum og drógu upp dökka
mynd. Edda Rós Karlsdóttir, for-
stöðumaður greiningardeildar
Landsbanka Íslands, sagði að ástand-
ið væri orðið frekar alvarlegt vegna
áhrifa hinnar alþjóðlegu fjármála-
kreppu og mikilvægt að stjórnvöld og
almenningur gerðu sér grein fyrir
því. Friðrik Már Baldursson sagði að
ef einn íslensku bankanna lenti í
vandræðum með að gera upp skuld-
bindingar sínar myndu allir lenda í
vandræðum. Ólafur Darri Andrason,
hagfræðingur ASÍ, sagði að það
myndi hafa áhrif á allar stoðir sam-
félagsins ef bankarnir lentu í hremm-
ingum. Friðrik Már sagði að ríkið
væri bakhjarl íslensku bankanna.
Þeir stæðu vel og gætu sett veð fyrir
hugsanlegri aðstoð og greitt af því
kostnaðinn. Jafnframt þyrfti að skýra
hlutverk Seðlabankans í þeirri stöðu
sem upp kæmi ef einhver bankinn
gæti ekki greitt af lánum sínum.
Fram kom hjá Friðriki að það
gjaldféllu um 100 milljarðar króna í
erlendum lánum í hverjum mánuði en
gjaldeyrisforðinn væri aðeins um 200
milljónir. Taldi hann að þar sem rík-
issjóður stæði vel ætti hann að geta
tekið lán til þess að auka gjaldeyr-
isforðann. Síðar í umræðunum nefndi
hann 400-500 milljarða króna. Það
myndi kosta 20 milljarða króna á ári
vegna þess vaxtaálags sem nú væri á
lántökur ríkisins. Taldi hann eðlilegt
að bankarnir myndu sjálfir bera þann
kostnað.
Edda Rós lagði áherslu á að verið
væri að kalla eftir því að bankarnir
fengju lausafjárfyrirgreiðslu, með
sambærilegum hætti og í öðrum lönd-
um. Hún taldi að það gæti verið mjög
gott ef hægt væri að gera skipta-
samninga við aðra Seðlabanka. Slíkt
myndi auka mjög trúverðugleika ís-
lenska bankakerfisins.
Halda aftur af verðbólgunni
Allir höfðu hagfræðingarnir
áhyggjur af verðbólgunni. Edda Rós
sagði frá nýrri spá sem gerði ráð fyrir
allt að 10% verðbólgu í ár. Ólafur
Darri sagði of snemmt að afskrifa ný-
gerða kjarasamninga þótt verðbólgan
væri meiri en reiknað hefði verið með.
Endurskoðun kjarasamninga færi
fram í febrúar á næsta ári og þá kæmi
í ljós hvort samningarnir yrðu end-
urnýjaðir í tvö ár til viðbótar.
Ingibjörg Sólrún sagði í ræðu sinni
að leggja þyrfti allt kapp á að halda
aftur af verðbólgunni. Ekkert vægi
eins að kjörum launafólks og hag
heimilanna og verðbólgan. Sagði hún
að ekki væri hægt að sætta sig við yf-
irlýsingar kaupmanna um 20-30%
hækkun á matvælaverði, með því
væru þeir að fría sig ábyrgum rekstri
á samkeppnismarkaði. Sagði Ingi-
björg frá því að viðskiptaráðherra
myndi hitta forsvarsmenn ASÍ og
Neytendasamtakanna á þriðjudag til
að ræða vöktun verðlags.
Ingibjörg Sólrún vísaði til yfirlýs-
ingar ríkisstjórnarinnar við gerð
kjarasamninga og taldi að fyrirsjáan-
legur tímabundinn verðbólguþrýst-
ingur gæfi tilefni til að hraða vinnu við
lækkun tolla og vörugjalda. Taldi hún
rétt að skoða verulega lækkun tolla á
innflutt matvæli, svo sem á fugla- og
svínakjöti. Þá lýsti hún þeirri skoðun
sinni að það væri ekki góð hagfræði
við núverandi aðstæður að ráðast í
stóriðjuframkvæmdir á suðvestur-
horninu sem væru líklegar til að auka
verðbólguþrýstinginn.
Formaður Samfylkingarinnar
sagði mikilvægt að allir legðust á eitt
um að verja heimilin og fjölskyldurn-
ar og tryggja að markmið hinna sögu-
legu kjarasamningar næðust og að
samningar á opinberum markaði
tækju mið af markmiðum þeirra.
„[…] við þurfum að vanda okkur og
við þurfum að taka kerfislægan vanda
atvinnulífsins vegna krónunnar alvar-
lega. Framundan er tími erfiðra
ákvarðana en til þess erum við í rík-
isstjórn að taka þær ákvarðanir sem
duga, þó að undan þeim kunni að
svíða um sinn,“ sagði Ingibjörg Sól-
rún.
Senda þarf skýr skilaboð um að
áhlaupi á bankana verði hrundið
Morgunblaðið/G.Rúnar
Setningarræða Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, utanríkisráðherra og formaður Samfylkingarinnar, varði mestum
tíma til að ræða stöðu efnahagsmála og aðkomu ríkissjóðs í setningarræðu sinni á flokksstjórnarfundi í gær.
Formaður Sam-
fylkingarinnar
ræðir um að efla
gjaldeyrisforðann
með lántökum
„ÞAÐ er kominn tími til að brjóta í nýtt blað,
hætta að dvelja í úreltum hugsunarhætti gráa
hagkerfisins og hafna sovéskum stóriðju-
pakkalausnum. Slíkur hugsunarháttur og slík-
ar lausnir eiga ekki við í samtímanum. Framtíð
okkar býr í græna hagkerfinu, í því að byggja
vöxt og velsæld á sjálfbærri þróun og auðlinda-
nýtingu,“ sagði Þórunn Sveinbjarnardóttir
umhverfisráðherra meðal annars í framsögu-
ræðu um grænt hagkerfi og nýja atvinnulífið á
flokksstjórnarfundi Samfylkingarinnar.
Í ræðu sinni fór umhverfisráðherra yfir
stöðu mála í heiminum, fólksfjölgun og hvernig
gengið er á náttúruauðlindir. Það kallaði á nýja
hugsun. Breytingu frá efnahagskerfi iðnbylt-
ingarinnar sem til þessa dags hafi verið knúið
áfram af jarðefnaeldsneyti í það að verða svo-
kallað grænt hagkerfi þar sem skilið er á milli
vaxtar og velsældar og nýtingar náttúrlegra
auðlinda. „Það þýðir að vöxtur hins græna hag-
kerfis byggist ekki á nýtingu takmarkaðra og
oft mengandi auðlinda heldur á sjálfbærri nýt-
ingu,“ sagði ráðherra. Hún fór sérstaklega yfir
stöðu mála hér á landi og sagði að ákvarðanir
um land- og auðlindanýtingu hafi oft verið til-
viljanakenndar og einkennst af kapphlaupi um
nýtingu auðlindanna. Þar hafi einsleitnin verið
ríkjandi, heildarlausnir stóriðju oft orðið ofan á
á kostnað annarra möguleika.
Rifjaði Þórunn upp undirbúning að ramma-
áætlun um verndun og nýtingu náttúrusvæða
og frumvarp til nýrra skipulagslaga sem fæli
meðal annars í sér tillögu um landsskipulags-
áætlun. Hún sagði að breyta þyrfti skattkerfi
og opinberri gjaldlagningu til að virkja hag-
ræna hvata þannig að það borgaði sig að
breyta rétt gagnvart umhverfinu; verja miklu
opinberu fé til rannsókna, nýsköpunar og
tækniþróunar, ekki síst til þróunar sjálfbærrar
orku og tækniþekkingar. Loks lýsti hún þeirri
skoðun sinni að fjölbreytileiki atvinnustarf-
seminnar væri lykilatriði.
Í pallborðsumræðum í framhaldi af ræðu
umhverfisráðherra urðu meðal annars umræð-
ur um væntanlegt álver Norðuráls í Helguvík
og hugmyndir um olíuhreinsunarstöð á Vest-
fjörðum. Össur Skarphéðinsson iðnaðarráð-
herra sagði að stjórnvöld hefðu ekki lengur
sömu stjórntæki til að stýra tímasetningu stór-
iðjuframkvæmda og áður. Hann lagði á það
áherslu að orkuöflun væri ekki lokið fyrir ál-
verið í Helguvík, nema í besta falli fyrir helm-
ingi þess, og orkuflutningarnir væru enn í tölu-
verðu uppnámi. Álver á Bakka væri lengra í
framtíðinni. Þar væri ekki hafin vinna við um-
hverfismat og eftir að afla orkunnar þótt vís-
bendingar væru um gjöful svæði.
Í ályktun sem samþykkt var á flokksstjórn-
arfundinum er varað eindregið við því að virkj-
ana- og stóriðjuframkvæmdir hefjist áður en
gengið hefur verið frá orkuöflun, línulögnum,
losunarheimildum ofl.
Framtíðin býr í græna hagkerfinu
 Olíuhreinsunarstöð og álver í Helguvík rædd á flokksstjórnarfundi Samfylkingarinnar  Varað við að
framkvæmdir hefjist áður en gengið hefur verið frá orkuöflun, línulögnum og losunarheimildum
Morgunblaðið/G.Rúnar
Umræður Skúli Helgason, framkvæmdastjóri Samfylkingarinnar, og Rannveig Guðmunds-
dóttir, formaður framkvæmdastjórnar, stýrðu störfum á flokksstjórnarfundi.