Morgunblaðið - 06.04.2008, Síða 20

20 SUNNUDAGUR 6. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Lengi vel var talað um REMsem þá hljómsveit semhefði aldrei stigið feilsporá ferlinum. Í kringum út-
gáfuna á Automatic for the People
árið 1992, sem stendur enn í dag
sem eitt af þeirra allra bestu verk-
um, litu menn til baka með hálf-
gerðri furðu þar sem meistarar-
stykkjunum hafði verið dælt út ár
eftir ár, allt frá því að Murmur kom
út árið 1983, en leitun er að jafn-
mögnuðum frumburði í rokksög-
unni.
Af jaðrinum
Eftir Murmur hóf REM að stað-
setja sig sem fremstu neðanjarðar-
rokksveit Bandaríkjanna og á end-
anum heimsins. Hún átti mikinn
þátt í að færa þá strauma sem
kraumuðu utan við meginstrauminn
nær honum og fyrr en varði var það
sem var kirfilega álitið jaðarrokk
ekki svo kirfilega úti á kantinum
lengur heldur bara melódískt
„rokk“ sem útvarpsstöðvar tóku
fagnandi.
Gullöld REM var þegar sveitin
var á mála hjá óháða fyrirtækinu
IRS. Þar blandaði hún klassísku,
melódísku popprokki að hætti
Byrds saman við hráa bílskúrstóna
síðpönksins. Tónlistin var því fram-
sækin, en nikkaði um leið til fortíð-
arinnar, þegar margt af því ending-
arbesta í dægurtónlistarsögunni var
að fæðast. Þessi samsláttur hefðar
og framsækni átti eftir að reynast
áhrifaríkur og samferðamenn
horfðu opinmynntir upp til fereyk-
isins sem hljómsveitina skipaði, það
virtist ósnertanlegt um miðbik ní-
unda áratugarins en þá komu út
plöturnar Reckoning (1984), Fables
of the Reconstruction (1985), Life’s
Rich Pageant (1986) og svo Docu-
ment (1987), allt saman stórkostleg-
ar plötur. Document, sem var síð-
asta plata sveitarinnar fyrir IRS,
var sú sem kynnti hana fyrir al-
menningi og sló lagið „The One I
Love“ nokkurn veginn í gegn.
Næsta plata REM, Green, kom út
undir hatti Warner Bros. árið 1988.
Þetta var á þeim tíma sem skörp
skil voru á milli risanna og hina
óháðu, fólk dró umsvifalaust þá
ályktun að ef þú gæfir út hjá stóru
útgáfufyrirtæki væri tónlistin að
sama skapi léleg. Margt hefur
breyst síðan þá, Nirvana átti eftir að
umbylta þessu 1991 með Nevermind
og margir risanna hafa slakað á
kröfum og leyft „flippuðu“ lista-
mönnunum að gera sitt (en bara af
því að þeir vita að þeir græða á því).
Fylgismenn REM voru því við
það að fara á límingunum við þessar
fréttir, yrði hæfileikaríkustu rokk-
tónlistarmönnum sinnar tíðar slátr-
að á altari Mammons? Fyrsta smá-
skífan velgdi þeim líka talsvert
undir uggum, hið mjög svo poppaða
„Stand“ gaf ekki sérstaklega fögur
fyrirheit en svo virtist sem REM-
liðar væru viljandi að pota svolítið í
hina strangtrúuðu með yfirdrifnu,
sykurhúðuðu laginu. Næsta smá-
skífa, „Orange Crush“, var hins veg-
ar allt annars eðlis og platan í heild
sinni nokkuð myrk ef eitthvað er.
REM ætlaði greinilega ekki að láta
segja sér fyrir verkum, þó að flæði
fjármagns til hennar hefði aukist.
Næstu plötur, Out of Time (1991) og
áðurnefnd Automatic for the People
(1992), gerðu REM svo að einni af
„stærstu“ hljómsveit heims.
Fyrstu merkin um að REM gæti
nú brennt af eins og aðrar sveitir,
meðlimir væru mannlegir með öðr-
um orðum, er Monster (1994), sem
telst nú fyrsta tilraun sveitarinnar
til að rokka sig upp. Ýlfrandi og
bjagaður gítarleikur Peters Bucks
er lítt sannfærandi en það var eins
og fólk hreinlega tryði því ekki að
REM hefði gert plötu sem var undir
meðallagi góð. Áhangendur sem
gagnrýnendur kepptust við að sann-
færa sjálfa sig og hver annan um að
þetta væri í rauninni frábær plata.
Merkilegt í ljósi þess að tveimur ár-
um síðar kom út vanmetnasta plata
hljómsveitarinnar, New Adventures
in Hi-Fi, plata sem var tekið fálega
á sínum tíma en hefur fengið upp-
reisn æru á undanförnum árum.
Björgunaraðgerðir
Árið 1997 gekk trymbillinn Bill
Berry úr bandinu og með því hófst
löng niðursveifla sem REM er að
reyna að brjótast frá á plötunni
nýju. Eitt af því sem var talið lykill-
inn að farsæld REM var hversu þétt
sveitin var á allan hátt, þetta var
ekki bara hljómsveit heldur voru
hér greinilega á ferðinni fjórir vinir
umfram allt. Brotthvarf Berrys
breytti sveitinni og hún týndi áttum
í kjölfarið, nokkuð sem verður æ
Nýjasti ópus REM, Accelerate, ber með
sér afturhvarf til rokkaðri tíma. Sveitin
fer heilhring, bítur fast í skottið á sér í
tilraun til að bjarga andlitinu eftir lakar
plötur að undanförnu. En er það nóg?
TÓNLIST»
REM rokk-
ar hringinn
» Í fjármálaheiminum erenginn annars bróðir í leik
og það er ekki spurt um heið-
ur eða sóma heldur auð og
áhrif.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir , utanrík-
isráðherra og formaður Samfylking-
arinnar, í ræðu á f lokksstjórnarfundi.
» Það sem olli því að égkyssti básúnuna í hinsta
sinn var það hvað mig fór að
kitla ofboðslega í varirnar eftir
smástund af þessum svakalegu
varaæfingum.
Norman Bolter , básúnuleikari Boston
Symphony Orchestra og Boston Pops,
sem staddur var hér á landi t i l að leið-
beina íslensku tónlistarfólki og halda
tónleika með básúnukór.
» Það má velta því fyrir sérað sjúklingurinn sé á röng-
um meðulum og vaxtaokrið
auki sótthitann.
Guðni Ágústsson , formaður Framsókn-
arflokksins, í utandagskrárumræðum á
Alþingi um efnahagsástandið.
» Ég kynnti bæði Al Goreog John Kerry á fundum
þeirra. Þeir vissu allt um
stefnumálin en náðu ekki sam-
bandi við fólk. Enginn verður
forseti ef almenningi líkar ekki
við hann.
Jay Rockefeller , öldungadeild-
arþingmaður frá Vestur-Virginíu, þegar
hann kynnti Barack Obama, forseta-
frambjóðanda Demókrataflokksins, á
fundi.
» Það er ekki einn einasti fótur fyrir því
að sífellt sé verið að hlaða
einhverju lofi á okkur.
Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar
erfðagreiningar, í viðtal i í Morg-
unblaðinu í kjölfar viðtals blaðsins við
Stefán Hjörleifsson, lækni og heimspek-
ing, þar sem hann fullyrðir að íslenskir
fjölmiðlar séu vi lhall ir ÍE í fréttaflutn-
ingi sínum af erfðarannsóknum.
» Hér ríkir forræðishyggja,alltaf einhver andandi ofan
í hálsmálið á þér.
Sturla Jónsson , vörubílstjóri og verk-
taki í Reykjavík, einn helsti leiðtogi
vörubílstjóra, sem berjast gegn hækk-
andi eldsneytisverði með því að stöðva
umferð á mikilvægum umferðaræðum.
» En að láta ekki eitt heldur tvö tryggingafélög
teyma sig á asnaeyrunum dag
eftir dag í sex daga samfleytt
er ófyrirgefanlegt.
Úr aðsendri grein Antons Bjarnasonar
íþróttakennara, sem axlar- og mjaðma-
grindarbrotnaði á skíðum á Ítal íu, um
viðskipti s ín við TM og Visa í kjölfar
slyssins.
» Það er ekki farið úrfötunum hjá mér.
Davíð Steingrímsson , e igandi veit inga-
hússins Vegas við Laugaveg, sem sótt
hefur um undanþágu frá banni við nekt-
arsýningum.
» Ég varði til dæmis mann, sem
skaut lík, sem hann hélt
að væri lifandi.
Spurningin var hvort hægt
væri að ákæra hann fyrir
tilraun til morðs.
Alan Dershowitz, einn þekktasti mál-
f lutningsmaður Bandaríkjanna, sem
varið hefur jafnt fræga einstaklinga
sem l ít i lmagna.
Ummæli vikunnar
Eftir Freystein Jóhannsson
freysteinn@mbl.is
Til þess var tekið, hvað JohnF. Kennedy Bandaríkja-forseti var fljótur að lesa.Honum gramdist svo hvað
samstarfsmennirnir í Hvíta húsinu
lásu hægt að hann sendi þá alla á
hraðlestrarnámskeið á vegum Eve-
lyn Wood, sem hann hafði lært hjá,
en hún var frumkvöðull í hraðlestr-
artækni í Bandaríkjunum.
Víkkun sjónsviðsins
Þess var oft getið í fjölmiðlaum-
fjöllun um Kennedy, hvernig hann
hagræddi sér í ruggustólnum,
renndi svo augunum niður hverja
síðumiðjuna á fætur annarri og las
þannig skýrslur, blöð og bækur á
undraverðum hraða.
Nokkur hraðlestrarprógrömm
eru til fyrir menn og tölvur. Jón Vig-
fús Bjarnason, skólastjóri Hrað-
lestrarskólans, segir að hraðlestur
byggist á markvissri notkun augn-
anna og að láta fingur stjórna ferð-
inni framan af. Þegar verulegri
leikni er náð má fingurinn missa sig.
Flest lesum við eitt, tvö orð í einu en
hraðlestrarþjálfunin gengur út á að
víkka sjónsviðið og fjölga orðunum
sem lesin eru saman upp í fjögur,
fimm og síðan er farið yfir í að lesa
niður miðja síðuna, eða skjáinn,
þannig að öll orð í línunni eru lesin
saman.
Jón Vigfús sagði að á fimmta ára-
tug tuttugustu aldarinnar hefði verið
farið að kenna hraðlestrartækni eins
og hún er í dag en því væri ekki að
neita að framganga Kennedys for-
seta hefði hleypt nýju blóði í hrað-
lestrarnám.
Fleiri Bandaríkjaforsetar voru
orðlagðir fyrir hraðlestur; Theodor
Roosevelt og Jimmy Carter, og fleiri
forystumenn innan Bandaríkjanna
og utan eru framúrskarandi lestrar-
hestar.
25.000 orð á mínútu
Sögum ber ekki saman um orða-
fjölda eða síðufjölda sem sérstakir
lestrarhestar ráða við án þess að
missa úr í skilningi. Þeir sem að
hraðlestrarnámskeiðum standa aug-
lýsa að þátttakendur geti margfald-
að lestrarhraða sinn, sumir segja
tvöfaldað eða þrefaldað lestrarhrað-
ann og aðrir segja lágmarksárangur
vera 10.000 orð á mínútu. Menn
greinir líka á um hvar mörk skiln-
ingsins liggja; þegar lestrarhraðinn
er kominn yfir einhver mörk hraki
skilningi lesandans á efninu unz
hann skilur ekki orð af því sem hann
les. Flestir hallast að því að meðal-
lestrarhraði með fullum skilningi sé
á bilinu 250-350 orð á mínútu og að
500-700 orð á mínútu með fullum
skilningi megi teljast harla gott, en
lestur á 1000-2000 orðum á mínútu
skili aðeins skilningi á helmingi efn-
isins. Það á svo við um lestur sem
annað að æfinginn skapar meistar-
ann. Howard Stephen Berg heitir sá
sem gerir kröfu til þess að kallast
hraðlæsasti maður heims og státar
af því að geta lesið 25.000 orð á mín-
útu. Hann hefur margsýnt fram á af-
bragðsminni á því efni sem hann les
á þessum hraða. Berg rekur hrað-
lestrarskóla í Bandaríkjunum og
kennir þar auðvitað sína eigin að-
ferð.
Stafavíxl skiptir engu
Margskonar rannsóknir hafa ver-
ið framkvæmdar á lestri og lesskiln-
ingi. Rannsóknir við nokkra háskóla
í Bandaríkjunum og Bretlandi hafa
sýnt að engu skipti þótt stöfum í orð-
um sé víxlað ef aðeins fyrsti og síð-
asti stafurinn eru réttir. Þetta sýnir
að við stöfum okkur ekki í gegnum
orðin heldur lesum hvert orð sem
heild.
Svmkmaæt rnsanókn við Cma-
brigde-hkóásla stkpiir ekki mlái í
hðvaa röð stfiar í oðri eru, það enia
sem stikipr mlái er að frtsyi og stí-
asði stinaurfn séu á rtéutm satð.
Aillr hniir sfitarnir gtea vireð í
aöljrgu rlgui en þú gtuer smat lseið
txtanen aðvuledlgea. Áæðsatn fiyrr
þsesu er að mnnashgrniuun les ekki
hevrn satf friyr sig hleudr oirðð sem
hiled.
Að lesa hraðar og
meira, meir’í dag
Hraðlestraráhuginn tók kipp þegar John F. Kennedy varð
Bandaríkjaforseti og sögur fóru að berast af hraðlæsi hans
Sá hraðlæsasti Howard Berg les
25.000 orð á mínútu og komst í
Heimsmetabók Guinnes fyrir vikið.
HRAÐLESTUR»
Sá vinsælasti John F. Kennedy jók áhuga manna á hraðlestri.
Reuters
Simbabve Stuðningskonur Muga-
bes glaðbeittar þótt frambjóðandi
þeirra hafi tapað í kosningunum.