Skinfaxi - 01.07.1968, Blaðsíða 21

gat ekki tekið neinn þátt í. En það stafaði
minni hætta af íslenzkri sérfræðingadýrkun
í sambandi við handritin á Islandi, en af
dönsku sérfræðingaeinræði um íslenzk mál-
cíni í Danmörku. Það er hægt að segja margt
um stjórnmál bæði gott og illt, en meðal lýð-
ræðisþjóða eru þau í öllum sínum breyskleika
einasta verulega tilraunin til að þjóna þjóðar-
heildinni og einasta þjóðfélagshljóðfærið, er
allur almenningur getur spilað á með at-
kvæðaseðlinum. Og kjarni þeirrar baráttu,
sem staðið hefur í Danmörku um handritin
í 25 ár, var ekki fyrst og fremst deiluatriði
milli Danmerkur og íslands, heldur spurning-
in um það, hvort nokkrir danskir sérfræðing-
ar eöa danska þjóðin sjálf ætti að leysa þetta
vandamál, sem varðaði vináttu og samkomu-
lag tveggja norrænna þjóða. Og þegar litið
er á sögu handritabaráttunnar, kemur í ljós,
að sérfræðingamatið hefur reynt að ógilda
allar slíkar hræringar meðal dönsku þjóðar-
innar í sambandi við handritin, og það rík-
mannlegasta sem slík sérfræðingasamkunda
hefur látið frá sér fara eftir langvarandi rök-
ræður við íslendinga, eru 4 smá handrit árið
1928.
Þegar ég kom til Danmerkur árið 1934,
gerðist ég nemandi við danskann lýðháskóla.
Eg var þá ungur að árum, og þó það sé dásam-
legt að vera ungur, er það á margann hátt
erfiður hluti í æfi hvers manns. Maður hefur
ekki eignast nein ákveðin viðfangsefni, en er
hinsvegar næmur fyrir meðlæti og mótlæti,
óánægju og gleði, sem allt skiptist á eins og
dagur og nótt. Á þeim tíma er það mikils
virði að hitta menn. Eg tók eftir því, að yfir
dyrum fyrirlestrarsalarins, þar sem ég gerð-
ist nemandi, stóðu þessi orð: Það er þarft að
vita mikið, en meira virði er að skilja margt.
Eg nefni þetta af því ég uppgötvaði, þegar
tímar liðu, að á hinum svokölluðu lýðhá-
skólum gerðu menn sér ekki aðeins far um
að skilja nemendur sína, heldur einnig þjóð-
leg vandamál og kryfja þau til mergjar. Þessi
viðleitni var ekki takmörkuð heimalendinu,
en miðaði oft að því að koma á sterkum hrær-
ingum fyrir undirokaðar þjóðir og víkka sjón-
hinginn í sambandi við þær. Eg tók snemma
eftir því, að ísland var þeim hjartfólgið, og
að meðal lýðháskólamanna var vakandi á-
hugi fyrir því að bæta gamlar yfirsjónir sög-
unnar ef hægt var. Þessi tilfinning átti drjúg-
Bjarni M Gíslason
flytur ræðu sína á
landsmótinu
ann þátt í því, að hinar kuldalegu móttökur,
sem stofnun íslenzka lýðveldisins fékk í Dan-
mörku, náðu aldrei til allrar dönsku þjóð-
arinnar.
Kannski voru ekki allir lýðháskólamenn
sammála um það, hvort ísland hefði átt að
bíða með lýðveldisstofnunina þar til stríðinu
lyki, eða stofna það strax, þegar sambands-
lögin féllu úr gildi. En þeir voru allir sam-
mála um einn hlut og hann var sá, að áfellis-
dómar kæmu af því, að einhverju væri stolið
undan, og þess vegna lögðu þeir mikla á-
herzlu á það, að öðlast meiri þekkingu á ís-
landi, sögu þjóðarinnar og öllum tengslum
við Danmörku fyrr og síðar.
Þessi áhugi á að kynnast Islandi betur,
spann sig eins og æðarkerfi til allra skólanna,
og hann varð þess valdandi, að lýðháskólarn-
ir stóðu, að ég held öllum dönskum menn-
ingarstofnunum á sporði um þekkingu á ís-
lenzkum málum, þegar handritamálið nokkru
seinna kom á dagskrá.
Nú er ekki ætlun mín að rekja þá sögu,
hvernig við íslendingar áður fyrr höfum barið
að dyrum Dana, þegar okkur flaug í hug að
fá skjöl eða handrit afhent úr Árnasafni. En
eftir síðustu heimsstyrjöld árið 1945 fóru
íslenzk stjórnarvöld fram á að skilun yrði
tekin til athugunar, og eins og svo oft áður
voru settar á stofn nefndir til að róa á mið
hinnar vísindalegu hæfni málinu til þrifa.
Þessi aðferð var ekki ný, og flestir voru að
líkindum á þeirri skoðun, að dómsniður-
staða sérfræðinga hlyti að fela í sér meina-
bót. En þeir voru til sem efuðust um þetta,
því engar slíkar nefndir frá Dana hálfu höfðu
SKINFAXI
21