Skinfaxi - 01.07.1968, Qupperneq 26

galdur þeirra gat alveg eins verið vigaferli,
og kannski var hægt að hressa uppá þjóðern-
istilfinninguna með sannheilagri móðgun yfir
heimtufrekju íslendinga ?
Einn hinna lærðu klerka gerði sér mikið
far um, að sækja föng á þannig mið. Hann
sagði að heimtufrekja Islendinga væri ekki
af skornum skammti, og jafnan á næstu grös-
um við hvern nýjan vinning. Enginn þurfti
að efast um það, að ef ísland endurheimti
handritin, myndu kröfurnar um yfirráð yfir
Grænlandi ryðja sér til rúms eins og iða
eða röst í fljóti. Það var til lítils að sýna
þannig ofstopum umburðarlyndi, sem ekki
fylgdu vísindalegri vitund heldur sömdu kröf-
ur sínar við eintóma heimtufrekju. Og smám
saman höfðu hrókaræður þessa ráðgjafa þau
áhrif, að blöðin fóru að nota býsna mikið
yfirskriftina: ÍSLAND KREFST! Og auðvitað
var þannig fagnaðarerindi ekki neitt sem
danska þjóðin gat aðhyllzt. Enginn skal þó
leggja það þannig út, að þetta hafi skapað
neina verulega spennu milli Danmerkur og
Islands, en það var engu líkara, en hin sí-
fellda endurtekning á orðunum — „ísland
krefst“, — græfi ræturnar undan almennu
trausti manna á íslendingum. Það var enginn
fjandskapur I þessum efa, en heldur engin
ástargjöf en mönnum fannst einhvern veginn
að það væri bezt að skipta sér sem minnst af
þeim reikningskilum, sem voru íklædd svo
litlum drengskap, að allt lenti í ærslagangi
og kröfum.
Nú ætti ég ekki að þurfa að gera grein
fyrir því sem þjóðarrembingur kallast. —
Okkur íslendingum hefur aldrei verið van-
numin sjálfsdásemdin. Danir hafa líka kynnzt
spámönnum hennar. En þeir vissu að hin
verulega menning, sem úrslitum hefur ráðið
í vandamálum þjóðarinnar, hafði aldrei orð-
ið til yfir slíku tafli. Hugsandi mönnum var
auðvitað ljóst, að skynsemin yrði ekki haf-
reka þótt til væri eitthvert metnaðarmál
milli Dana og íslendinga, en þetta hafði á sér
talsvert annað snið en drengskaparkröfur
metnaðarins. Hér var um eingyðishroka að
ræða. Og margir fóru að óttast, að það gæti
haft illvænleg áhrif á vináttusamband Nor-
urlanda, ef það yrði látið viðgangast, að
gnýr upploginna sakagifta yrði notaður til
að kasta rýrð á íslenzku þjóðina.
Með þetta fyrir augum héldu nokkrir lýð-
háskólamenn og aðrir íslandsvinir með sér
fund árið 1958. Þeir álitu að hættan af hinum
opinberu harðræðum um handritin væri orð-
in tvíeðlis. I fyrsta lagi gróf straumur úlf-
úðarinnar undan öllum samningstilraunum,
og í öðru lagi var það, sjálfskaparvíti að vinna
að vanskilningi og meinsæri í stað þess
að reyna að gera sig samstígan hugsunar-
hætti annarar þjóðar, Það varð á einhvern
hátt að bæla þetta niður, og þeir álitu að
útiloka yrði hremmiyrðið „ísland krefst“ og
eyða þannig áhrifum áróðursins um heimtu-
frekju íslendinga. Einn af þeim skarpvitru
mönnum, sem þarna voru staddir sagði þá:
Við þurfum ekki að skila íslendingum hand-
ritunum við gefum þau bara! Og smám saman
stækkaði orðið ,,gefa“ og tók á sig form frjáls-
hugar og víðsýni. Gegn hinum ósveigjanlega
áróðri um heimtufrekju íslendinga var mun-
urinn á að skila og gefa miklu stórvægilegri
en í fljótu bragði séð. Bak við bæði orðin var
sama umhugsunarefnið, norrænn skilningur
og heil vinátta i garð íslendinga, en í orðinu
gefa fólst sú nýbreytni, að það útilokaði áróð-
urinn „Island krefst." Ef danskir menn vildu
færa íslandi handritin að gjöf var ekki hægt
að beita vopnunum gegn öðrum en þeim og
þeim hluta dönsku þjóðarinnar, sem fylgdu
þeim að málum. Og þessir menn ákváðu að
stofna nefnd, sem ynni að því að gera hand-
ritamálið að dönsku málefni og koma á
framfæri rökfastri gjafatillögu í danska þjóð-
þinginu. Þeir kölluðu sig „Handritanefndin
frá september 1958."
Ég ætla ekki að ílengja þetta með því að
gera grein fyrir, hvernig gert var að reipun-
um í sambandi við þessa gjafatillögu. Allur
undirbúningur kostaði áhugamenn hennar
mikla vinnu, og munu gögn um það koma
fram þegar þess verður álitin þörf. En þessi
nýbreytni á handritabaráttunni kom smám
saman talsverðri óværð á suma gamla kunn-
ingja andstöðunnar. Kannski datt þeim ekki
strax í hug, að það var ætlun lýðháskóla-
manna, og annarra norrænt hugsandi manna,
að brjóta á bak aftur ofríki þjóðernishrokans
með frumlegri niðurstöðu, sem beindi um-
ræðunum frá allri tortryggni í garð Islend-
inga. En þegar lýðháskólamenn fóru að ræða
um handritagjöf, bæði í blöðum og í sam-
komuhúsum, þjóðargjöf, sem ekki átti að
skilja sem stórmennskubragð, ekki athöfn
26
SKINFAXI