Skinfaxi - 01.07.1968, Síða 23

þau nafngiftin „danskir þjóðardýrgripir.“ Ef
einhver, sem ekki hafði stundað svokallaða
æðri mennt, kvaðst geta séð sprungur í svo
altækri skoðun, var gripið til þess að fjalla
um tunguna, og þjóðkunnir málfræðingar
vöktu athygli á því, að handritin væru í
rauninni ekki skrifuð á íslenzku, heldur old-
nordisk, og það hlaut að vera öllum skiljan-
legt, jafnvel þeim sem ekki voru sérfræð-
ingar í málsögu, að þetta orð eða heiti vitn-
aði um gamalt hráefni norrænnar vitundar
og þá einkum danskan uppruna.
Mér er það ljóst, að í ykkar eyrum hljóm-
ar allt þetta eins og draugasaga. En drauga-
sögur eru um draugagang, og það er ekki
hægt að líkja þrasi og hugarástandi sumra
manna á þessum tíma við annað en magnaðan
draugagang, enda var til þess ætlazt, að þjóð-
in og þingið fyndi til svo mikillar minnimátt-
arkenndar gagnvart stórvirkjum vísindanna,
að málið yrði flutt úr þingsölunum og gefið í
hendur sérfræðingunum. Og áróðurinn heppn-
aðist að því leyti, að allar tilraunir um lausn
komust í sjálfheldu, svo að Hedtoft ráð-
herra sá sig neyddan til að taka málið af
dagskrá danska þjóðþingsins í marz 1954.
íslenzka stjórnin harmaði það mjög, þegar
gömlum dönskum stjórnarloforðum um að
leysa málið var stungið undir stól, enda var
þetta hættulegt atvik. Þögnin, sem færðist
yfir sviðið, gaf illan grun um það, að þeir
sem höfðu haldið á málstað íslendinga myndu
draga sig í hlé. Smávegis nöldur hér og þar
frá báðum aðilum minnti á marr frá strönd-
uðu skipi.
En um þetta leyti hafði ég lokið bók um
handritin og var að reyna að koma henni út.
Ég hafði skirt hana „íslenzku handritin,“ en
breytti nú nafninu og kallaði hana: „Handrit-
in eru enn á dagskrá." Mér var það ekkert
áhugamál, hvort bókin yrði skoðuð sem fræði-
rit eða sem óviðeigandi glefsur íslenzka refs-
ins, sem stundum grípur til þessa úrræðis að
leggjast á þelmikla hrúta. Aðalatriðið fyrir
mig var að halda málinu vakandi, svo þagn-
armátinn umlyki það ekki með aðgerðar-
leysi. Allar þrætur, stórar eða litlar, fólu í
sér óbeina hvatningu til framlags, og ég gat
ekki trúað öðru, en að málstaður okkar myndi
sigra, ef menn tömdu sér hófsamlega vinnu-
aðferð.
Það er stytzt um þessa bók að segja, að
markmið hennar heppnaðist vonum framar.
Eftir útkomu hennar komu nýjar umræður
til skjalanna, ekki aðeins í Danmörku, held-
ur og víða um Norðurlönd. Mestur hluti henn-
ar var gagnrýni á vísindaleg rök nefndarálits-
ins, enda eru þau víða skökk og hlutdræg.
Og í einum fyrsta ritdóminum sem fram kom
um bókina (Politiken, 1. 6., 1954) var það
tekið fram, að ef sjónarmið min væru rétt,
hefði málið verið tekið af dagskrá þjóðþings-
ins á fölskum forsendum, og nauðsynlegt
væri að taka það upp aftur.
Ég nefni þetta því til glöggvunar, að næsta
lotan, og einhver sú harðasta í handritabar-
áttunni, var eingöngu háð um það, að fá
danska þjóðþingið til að taka málið til nýrrar
yfirvegunar. Auðvitað þykir það ekki góð
latína, að tala um sjálfan sig, en ég get bætt
því við, að eftirtekjur dómanna um bók mína
hefðu orðið býsna rýrar, ef henni hefði ekki
verið fylgt eftir af dönskum mönnum, sem
háðu um hana óteljandi smáskærur bæði í
blöðunum og í samkomuhúsunum. Lýðhá-
skólamenn notuðu hana sérstaklega til að
undirstrika samheldnishugsjónir Norðurlanda
og vinarhug, og því verður ekki neitað, að
sjónarmið þeirra milduðu loftið og juku svo
mikið vinsældir bókarinnar, að ég varð að
gefa hana út aftur árið 1955. Samtímis óx
þeim hugur til að leggja eitthvað af mörkum
í bókaformi sjálfir, og 1957 gaf lýðháskólinn
í Askov út nýja bók um handritamálið. Og þó
efnið í henni svipi til þess, sem áður hafði
runnið frá urðarbrunni handritabaráttunn-
ar, var útgáfa ritsins í sjálfu sér vottur þess,
að málstaður íslands væri rammlega tengdur
lýðháskólunum, því Askov hefur alltaf verið
skoðaður sem háborg þeirra.
Andstæðingarnir höfðu ekki legið á liði
sinu á þessu tímabili, en samt sem áður
varð þeim það nú ljóst, að gengi þeirra fór
minnkandi bæði hjá þjóðinni og í þinginu. —
Þeim þótti það auðvitað hart, að fólk, sem
eftir þeirra dómi aðeins hafði nasað eitthvað
af fornum fræðum, skildi geta snúið vörn í
sókn, og skýring þsssarar óskiljanlegu þró-
unar álitu þeir að hlyti að felast í því, að
lýðháskólamenn notuðu ekki rök en miðluðu
málum með því að spila á tilfinningar manna.
Þeir ákváðu þessvegna, að dýrka sama skurð-
goðið, en þó með nokkuð öðrum hætti. Til-
finningamál þýddi ekki alltaf tilslakanir,
SKINFAXI
23