Skinfaxi - 01.07.1968, Qupperneq 28

gogn 36. Þar með var unninn stærsti sig-
urinn í sögu handritabaráttunnar, en þess
ber að gæta, að hann var ekki unninn af ís-
lendingum gegn Dönum, heldur af dönsku
þjóðinni sjálfri og fulltrúum hennar á þingi,
og það ælti að vera oss næg sönnun þess, í
hverju auðna og ágæti danskrar menningar
cr fólgið.
Yfir hverju var sá sigur unninn? Eigum
við okki að láta okkur nægja að kalla það
afturhaldssöm öíl, án þess að halda því á
lofti, sem til hnjóðs mátti vera. Það er hægt
að koma auga á stórbrotin andlit hjá báðum
aöilum. En stórbrotnir menn eiga oft erfitt
með að sjá kappsmál sín tapa fylgi. Og sú
varð nú reyndin meðal þeirra, sem ekki að-
eins álitu sig goð, heldur voru goðmagnaðir
andstæðingar gjafarinnar. Með hinu mikla
fylgi, sem gjafartillagan fékk á þinginu, álitu
þeir sig hlunndregna af þeim, sem vildu færa
íslendingum handritin sem gjöf. Það varð að
taka eitthvað til bragðs svo þetta áfall yrði
ekki gert að lagaákvæði. Og eftir stutta um-
hugsun hljóp þeim kapp í kinn. Samkvæmt
dönsku stjórnarskránni gat tillagan ekki
hlotið staðfestingu sem lög, ef þriðji hluti
þingmanna var andvígur henni, og var nú
hafin áköf smölun meðal þingfulltrúa, sérstak
lega þeirra, sem ekki höfðu verið viðstaddir
umræðurnar, og þessi skyndismölun bar þann
árangur, að fresta varð framkvæmd laganna
í þrjú ár, þar til nýjar kosningar höfðu farið
fram.
Þessi þrjú ár voru á margann hátt erfið-
asta tímabil handritabaráttunnar. Áróður
andstæðinganna var nú aðgangsfrekari en
nokkru sinni áður og allan ársins hring voru
kvaddar saman ráðstefnur og fundir ýmissa
stétta til að hlusta á rök og skoðanir beggja
aðila. Ákefðin minnti á harða kosningarbar-
áttu, sem verið var að endurtaka aftur og
aftur. Á slíkan leik gátu íslendingar heima
ekki haft nein áhrif, enda var hér um að
ræða danskan þjóðarmetnað, glímuna við
það hvernig halda eigi höfðinglegu og rétt-
látu lífsmiði til streitu og íklæða það þjóðlegri
sæmd.
Dugnaður andstæðinganna var mikill og
margvíslegur. Þeir gáfu út athyglisverðar
bækur og fóru í fyrirlestrarferðir til bæja,
kauptúna og þorpa. Einnig lýðháskólunum
buðu þeir þjónustu sína og lögðu þar fram
all- drjúgan skerf umhyggju sinnar fyrir að
varövoita handritin í Danmörku. Og öll þessi
úrræöasemi bæði í hugsunum og framkvæmd
miöaði að þvi að hafa áhrif á almenning,
kjósandann, í þeirri von, að næstu kosningar
myndu greiða götu þeirra svo mikið, að
gjafatillagan yrði felld úr gildi á komandi
þingi.
En svo fór ekki. Gjafatillagan var sam-
þykkt á ný með miklum meirihluta í danska
þjcðþinginu, og nokkru seinna var dómur
þjóðþingsins staðfestur fyrir hæstarétti Dana.
Eg ætla ekki að fara meira út i þá sálma. En
það er einkar eftirtektarvert, hve lítinn ár-
angur dugnaður og atfylgi andstæðinganna
bar á þessu tímabili, og það væri alrangt að
halda því fram, að þar hefðu íslenzk fyrir-
mæli eða íslenzk hæfni riðið baggamuninn.
Danir skilja ekki stakt orð í íslenzku, og þeir
örfáu, sem hafa dubbað sig upp til að læra
hana, hafa ekki samið leikreglur sínar í
samræmi við skrif í íslenzkum blöðum eða
bókum, heldur verið harðvítugustu tjáning-
araðilar anstöðunnar.
Nei, ástæðurnar fyrirfinnast eingöngu í
ágætum þjóðareinkennum Dana sjálfra. —
Danskir sérfræðingar í handritunum höfðu
hingað til verið sjaldgæfir gestir í almenn-
um samkomuhúsum, og háskólamönnum
hafði oft hætt við að skoða það sem tilgangs-
laust raus sem fram fór í lýðháskólunum. En
þegar þeir nú lögðu leið sína út um allar
sveitir, komu þeir allt í einu inn á jarðveg,
sem hafði verið ræktaður af lýðháskólunum.
Það yrði of langt mál að stokka upp öll ein-
kenni þairrar ræktunar, en hitt verð ég að
nefna, að það skipti talsvert miklu máli á
vcttvangi alþýðunnar, hvernig menn töluðu
eða hvernig orðunum var skilað úr munnin-
um. Og þegar árangurinn af upplýsingarher-
ferð andsíæðinga okkar var ekki í samræmi
við dugnaðinn, kom það meðal annars af því
að allur áróður þeirra var háður áberandi
fylgikvilla sjálfsdásemdarinnar,
Ég ætla ekki að rekja þessa sögu lengra.
En ég hef rætt nokkuð mikið um það,
hvernig handritamálið smám saman varð
umræðuefni í allri Danmörku, í þingsölum, á
þjóðbrautum, á heimilum, skólum og í hvers-
dagsönn til að gera ykkur skiljan-
legt, að um verulega þjóðargjöf er að ræða
— þegar handritin fara að flytjast heim.
28
SKINFAXI