Skinfaxi - 01.02.1996, Blaðsíða 34

rétt að fara varlega í samanburð og
samkeppni milli barna upp að 10-11 ára
aldri. Niðurstaða umfjöllunar um
þjálfara og áhrif þeirra á andlega líðan er
því sú að vegna mikilvægis þjálfaranna
skiptir menntun y ^ y
Parna stoo hun og
íþróttum eða hópíþróttum er að sigra
eða ná góðum árangri í keppnum. Eðli-
lega miðast allt starf þjálfaran's við að
undirbúa liðið sem best fyrir keppni.
Þarfir og langanir einstaklingsins eru þá
þeirra sköpum
við þjálfun barna
og unglinga og í
beinu framhaldi
af því er rétt að
gera þá kröfu til
íþróttafélaga og
annarra sem að
íþróttaþjálfun
barna og
unglinga standa að þeir hafi
skilyrðislaust vel menntaða þjálfara á
sínum snærum.
Keppni barna í íþróttum
Margir telja að íþróttafélögin leggi of
mikla áherslu á keppni í íþróttagreinum
sem ekki sé æskilegt vegna þess að því
fylgi flokkun eftir hæfni og keppnisálag.
Bent er á að börn í íþróttum séu við-
kvæm fyrir því álagi sem keppnis-
íþróttum fylgja. Alagið er sagt koma
bæði frá þjálfurum og foreldrum. Jafn-
framt er sagt að langflest börn stundi
íþróttir ánægjunnar vegna og að mjög
lágt hlutfall barna stundi íþróttir til þess
að skara fram úr.
En þó að keppni geti verið þroskandi
og uppeldislegt atriði má ekki fylgja
henni of mikið álag því ef barnið finnur
að það stenst ekki væntingar getur farið
svo að það missi sjálfstraustið og verði
kvíðið. Keppnisíþróttir geta valdið
svokölluðum keppniskvíða. Hann
myndast þegar einstaklingi finnst honum
mistakast eða standast ekki væntingar
sem gerðar eru til hans. Einnig ef hann
er hræddur við að meiðast eða ýfa upp
gömul meiðsli. Keppniskvíði hjá börn-
um getur einnig komið fram ef þau hafa
minnimáttarkennd gagnvart hæfileikum
sínum og ef þau fá ekki hrós vegna
frammistöðu sinnar og einnig ef þau
keppa við andstæðinga sem eru sterkari
en þau sjálf. Kvíðinn getur orsakað að
barnið „blokkerast" í keppni eða hættir
þátttöku alfarið. Vísbendingar um
keppniskvíða geta komið fram t.d. í því
að barnið fer að forðast að taka þátt í
keppni eða fer úr jafnvægi á einhvern
hátt, missir matarlystina og verður
óvenju þögult og til baka.
Sú áhersla sem lögð er á sigur getur
leitt til ofbeldis í íþróttum. Börnin verði
stundum vitni að því að foreldrar eða
þjálfarar geri hróp að dómurum vegna
túlkunar á reglum og að í sumum
íþróttagreinum sé þeim kennt að slá frá
sér.
Markmiðið með skipulagðri
íþróttaiðkun fullorðinna í einstaklings-
hana brast kjarkinn,
hún brotnaði niður og
tárin tóku að renna
ekki í fyrirrúmi. Það sem skiptir máli er
að hafa sterkt lið þegar út í keppnina er
komið. Alltaf má fá annan leikmann þó
einhver forfallist af einhverjum ástæðum.
Hættan er sú að þjálfarar, foreldrar og
íþróttafélög yfirfæra meðvitað eða
ómeðvitað þessar hörðu forsendur
keppnisíþrótta fullorðinna yfir á keppni
barna.
Afleiðingarnar eru oft keppniskvíði,
streita og jafnvel ofbeldi. Börn hafa í
rannsóknum skýrt frá því að þau taki
fyrst og fremst þátt í íþróttum vegna
félagsskaparins sem þeim fylgir og
ánægjunni sem þau fá út úr því að æfa
en ekki vegna þess að þau vilji endilega
skara fram úr og sigra í keppni þó
undantekningar séu þar sem annars-
staðar.
Athyglisverð er sú niðurstaða að ekki
sé endilega samband milli þess árangurs
sem börn ná á unga aldri og árangurs
þeirra seinna meir. Víst er að þroski
barna bæði líkamlegur og andlegur
blómstrar misfljótt hjá börnum og er
þessi niðurstaða í samræmi við það.
Skipuleggjendur íþrótta ættu því kannski
að fara varlega í að hygla um of þeim
sem skara fram úr í barnaíþróttum og
gefa hinum meiri gaum sem gera sitt
besta en tekst ekki að komast í „A liðið"
ef svo má segja og halda í þá sem lengst
því þar gætu leynst afreksmenn fram-
tíðarinnar. Keppni getur átt rétt á sér í
einhverju formi sé eðlilega að henni
staðið og allir fái að taka jafnan þátt í
henni.
Að brenna út
Þó að áhugi á íþróttum sé til staðar þá
henta þær ekki öllum þegar til lengdar
lætur. Börn og unglingar þola misvel
það álag sem óhjákvæmilega fylgir
íþróttum. Rannsóknir sýna að einkenni
barna sem eru að byrja að brenna út eru
uppnám og þunglyndi. Uppnámið getur
valdið svefnleysi, útbrotum, flökurleika,
höfuðverk og vöðvaspennu. Þunglyndið
kemur fram í þreytu, depurð, tíðum
lasleika og skorti á áhuga á að æfa og
keppa. A þessu stigi er hætta á að
barnið verði fyrir meiðslum og það
verði jafnvel leið þess út úr álaginu.
Sú skoðun hefur verið sett fram að
keppniskvíði hjá börnum sé tilkominn
vegna þess að foreldrar geri óraunsæjar
kröfur til barnanna. Börn sem þjást af
kvíða í íþróttum eiga oft foreldra eða
þjálfara sem gera miklar kröfur og
einkennist hegðun þeirra af því að þeir
gagnrýna frammistöðu neikvætt frekar
en styðjandi. Foreldrar blóta og æpa að
börnunum þegar þeim
mistekst. Framkoma sem þessi
veldur börnunum streitu.
Foreldrar og þjálfarar eiga að
vera sér meðvitaðir um að
óánægja og reiði getur einnig
komið fram óbeint og án orða
og t.d. ef þau eru ósamkvæm
sjálfum sér, þau segja sigur er
ekki allt en verða sárir eða
reiðir ef þau sigra ekki þetta
ruglar börnin í ríminu og
veldur þeim álagi. Þrátt fyrir
að brottfall barna úr íþróttum
sé í mörgum tilfellum vegna
leiða er mikilvægt að gera sér
grein fyrir því að það er ekki
eina ástæðan fyrir brottfalli úr
íþróttum. Svo virðist sem ein
aðalorsök brottfalls og leiða
liggi í þeirri alvöru og
sérhæfingu sem of snemma er
gripið til. Skýringar barna og
unglinga á orsökum brottfalls
samkvæmt rannsóknum eru
samhljóma og benda til þess að þetta sé
rétt ályktun.
(Grein þessi er úrdráttur ilr samnefndri
B.A. ritgerð í Uppeldisfræði eftir Þórdísi
Hannesdóttur. Samantekið af Sverri
Magnússyni)
34 Skinfaxi