Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1942, Blaðsíða 32

Úrið og klukkan.
Lengi hefir mennina langað til þess, að vita hvað
tímanum liði, og mæla hann í ákveðnum tímabil-
um.
Fyrsti tímamælir, sem sögur fara af, er sólúrið hjá
Kaldeum. þeir reistu upp lóðréttar stangir á halla-
lausum fleti, líkt því sem „sólskífan" er nú. þegar
sólin var hæst á lofti, var skugginn stytztur, en
lengdist eftir því, sem sólin lækkaði á lofti.
Eftir því sem næst verður komist, fluttist notkun
sólúrsins til Grikklands 550 árum f. Kr., og var þá
almennt notað í þorpum. En aðalgallinn á því var
sá, að á nóttunni, og alla þá daga, sem ekki var sól-
skin, var það gagnslaust.
Samliliða þessum sólúrum, voiru vatnsúr, sem
tíminn var mældur með. Um þau var getið lijá
Assýríumönnum 000 árum f. Kr. þcssi vatnsúr voru
þannig, að líiið ílát var fyllt með vatni, og neðst
á því var lítið gat, sem vatn draup í gegnum, svo
hægt, að ílátið tæmdist tólf sinnum frá því sólin var
hæst á lofti, þar til á sama tíma næsta dag. Svo
átti sá, sem gætti vatnsúrsins, að hrópa það upp,
hvað tímanum liði, í hvert skipti, sem ílátið tæmd-
ist.
Sá galli var á þessum vatnsúrum, að vatnið
streymdi hraðara, meðan ílátið var fullt, heldur en
þegar lítið vatn var eftir í því. Var þá tekið upp hjá
Grikkjum og Rómverjum, að nota sand, í stað vatns,
líkt og notað var á seglskipum til að mæla með
hraða skipsins.
Stór framför varð þvi, þegar það var fundið upp,
að mæla tímann með úri, sem gekk með hjólum.
Ekki vita menn hver sá var, sem fyrst fann þetta
upp. Hið fyrsta slíkt úr, sem getið er um, sendi kalíf-
inn Raschid keisaranum Pétri mikla. Seinna voru
klukkur með líkri gerð, fullkomnaðar með því að
hengja lóð á þessi hjóla-úr, og seint á miðöldum voru
slíkar klukkur scttar í stóihorgunum upp í háa turna,
svo að fólkið gæti þar sóð livað timanum liði.
Eitthvað fyrir alla.
þegar þú crt óénægður með kjör þín og leiður á
lífinu, þá farðu á spítalana og gættu að þeim mönn-
um, sem kveljast þar af langvinnum sjúkdómum —
eða þá á stofnanir, þar sem eru blindir menn og
krypplingar, og þá muntu sjá, að kjör þín eru þakk-
arverð í samanburði við æfi hinna.
HRÆÐSLUPENINGARNIR
Sízt á þingi sóknfrekur,
sorgum bænda vel kunnur;
jagar málin, jafnlyndur
Jónas hræðslu-peningur.
Gamall sjómaður.
Hrokafullan hreyfir munn,
liræðsluaurasmiður.
Sigldi hann um hnísugrunn,
hjalið féRi niður.
S. S.
Anthony Asquith brezkur kvikmyndastjóri, er
alkunnur fyrir hve erfitt honum er að muna nöfn —
jafnvel beztu kunningja. Dag nokkurn er hann sat að
miðdegisverði á Savoy-hóteli, varð honum litið upp
frá blaðinu, sem hann var að lesa í, við að maður
kom að borðinu til hans, — sem honum fannst hann
endilega kannast mjög vel við, en gat ómögulega
komið fyrir sig hver væri.
Asquith stóð upp, rétti honum hendina mjög vin-
samlega og sagði: „Hvernig líður yður, hvar hafið
þéi' verið? Viljið þér ekki fá yður sæti hjá mér?“
Meðan hann streyttist við að muna hver maðui'inn
væri, þar til hinn loks komst að og sagði: ,,Ég er
þjónninn, sem var að afgreiða yður!“
Mig langar oft að yrkja lagleg kvæði,
um undra fegurð, góðleik, líf og fjör,
kveða svo blítt, að bitur sár það græði,
svo bjart, að lýsi dimmust æfik.jör,
svo milt, að huggist harmur sár og tregi,
hreina perlu skapa í andans sjóð.
J. B.
VÍKINGUR
32