Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1954, Síða 19

Jón Dúason, dr. juris:
£ iíð Grágásar var Grænland
íslenzk njlenda
Frh. úr síöasta blaöi.
Hér má benda á sýnishorn af því, að hugtakið land
tók í Svíþjóð og Danmörku ekki aðeins yfir höfuðland
þjóðfélagsins, heldur og yfir hjálendur þess og nýlend-
ur, eða þjóðfélagið allt. í formálanum fyrir Józku lög-
um segir svo: „Thet ær kunungs æmboth oc hofthings
thær i land ær, at gömæ dóm oc ræt. oc frælsæ them
thær mæth wald thuyngæs . . . “. „Thæræ meth æræ
oc allæ skuldugh thær í hans land bo at wæræ hanum
hörsum . . . Oc for thy ær han oc sculdich at göræ thæm
al frith“ (Danmarks gl. Landskabskove II, Kbh. 1926,
bls. 9—12). Hvort halda menn, að þetta taki aðeins til
Norður-Jótlands, eða til alls svæðis Józku laga, jafnvei
hjálendna hjálendu eins og Femerns og lands Sýslu-
Frísa? — í Sjálandslögum Eiríks konungs segir;
„Warther ok nokær thæn man bort faræn . . . utæn
landz ællær aflændes . . . “ (Danm. gl. Love, útg. Kold-
erups Rosenvinges II, bls. 40). Dettur nokkrum í hug,
að Sjálendingur mundi aflendast við að taka sér fast
heimili á eyjunni Mön? Austgautalög segja: „Nu hittis
þæn man sum leþir a land sit hær utlænzskan. bær
skiold iuir þang ok þan(g)briko hæriar land sialfs sins
ok brænnir . . . (Eþzsöre XXX). Hyggur nokkur, að
þetta hafi ekki gripið yfir hjálenduna Eyland? -— Vest-
gautalög hin eldri segja: „ . . . þa skal han [Svíakon-
ungur] allum götom troglekæn sværiæ at han skal eigh
ræt lag a landi varu brutæ“ (Retlosæ bolkær, I). Halda
menn, að hjálendan Vermland og nýlendan Dalur séu
hér ekki falin undir orðunum land várt? — I Helsingja-
lögum segir: „hæriær þer ællær brænnæ gar skaþa a
land böta XL marker“ (Konungx B, VIII). Mundi land
hér ekki grípa yfir nýlendurnar ásamt móðurlandinu?
Vestmannalög segja: „Kombir þræll i land wart i lagha
giptu. quæl ængin han i hans lifdaghum" (I, Gipninga
B. 4). Skyldi þetta ekki hafa gilt í Dalahundara og
Járnberalandi? „Með lögum skal land byggja“, segja
mörg norræn lög og meina það öll, en felast nýlendur
og hjálendur þá ekki undir orðinu land?
Mér er ekki þörf á að halda svona upptalningum
áfram, eigi heldur að rannsaka, hvað orðið land almennt
merkir í Grágás, því það hefur gert Vilhjálmur Finsen
hæstaréttardómari Dana, er leysti af höndum það þrek-
virki, að gefa út alla Grágás með frábærri nákvæmni
og ágætum í hvívetna. í óprentuðu réttarsögunni sinni,
A. M., acc. 6, kap. 2, segir hann undir yfirskriftinni
Territorium, Grænland [þegnréttur] : „í Grágás er ekki
talað um íslenzka þjóðveldið sem slíkt. Um þjóðarland
þess eru höfð orðin: ísland, hér á landi, land várt . .
En næstu greinaskil þar fyrir neðan byrjar hann með
því, að segja, að Grænland hafi innifalist í þessum
orðum. Hann segir: „Frá íslandi byggðist 986 Græn-
land, og þessi nýlenda var talin tilheyra hinu íslenzka
réttarsvæði, hér til vísa orðin „í várum lögum“. Það
má því telja víst, að hin íslenzku lög hafi að sjálfsögðu
verið gildandi á Grænlandi, er raunar sést að hafa haft
sérstakt þing, Garðaþing, er virðist hafa verið skap-
þing (ekki sem þau norsku), en raunar aðeins verið
dómþing, ekki löggjafarþing“ (Sjá Réttarst. Grænl., bls.
371—372). Og nokkru síðar hefur Vilhjálmur ritað á
spássíu bókarinnar: „Hér ætti, ef til vill, að tala um
landsvæði hins íslenzk-grænlenzka þjóðfélags".
Orðin „her a landi“ og „land várt“ merkja þannig
með sárfáum undantekningum (Gizur hefur aðeins fund-
ið tvær) allt hið vestræna hnattsvæði, sem lög Grá-
gásar gripu yfir. Eftir að hafa ranghverft merkingu
þessara orða þannig, að þau tákni aðeins eylandið ís-
land, grundar hann framhald nefndarálitsins á þessari
ranghverfingu, er því að sama skapi verður að hringa-
vitleysu.
Með ranghverfingu merkingar orðanna „her a landi“
og „land várt“ telur Gizur sig (bls. 88) um leið vera
búinn að sanna, að orðið „her“ tákni í Grágás ísland,
þ. e. einungis ísland. En það er auðvitað sama fjar-
stæðan og hitt. En ekki er það lítið, sem hann svo í
nefndarálitinu ranghverfir með þessari ranghverfingu!
„Her“ getur í einstöku tilvikum í Grágás merkt Is-
land, og einnig Alþingi, en hin venjulega og næstum
undantekningarlausa merking orðsins hér í Grágás er
allt ísl. þjóðfélagið, eða allt landsvæði þess, það svæði,
sem lög Grágásar og lögbókanna síðar gripu yfir. Orðin
„út hér“, „út hingat“, „út“, „héðan“ vísa einnig til alls
svæðis Grágásar og lögbókanna og kristinnréttanna ís-
lenzku, sem einnar heildar, en þessar nefndu lögbækur
allar þekkja ekkert útlent þjóðfélag á hnattsvæðinu
fyrir vestan ísland. En þar voru vel kunn lönd og byggð
af vorri þjóð, og við þau var mikill samgangur og við-
skifti.
Enn um Grágás og Grxnland.
Á bls. 71-—75 staðhæfir Gizur, að ýmsir staðir í Grá-
gás, þar sem talað sé um mál, er lúkast eigi í fjórð-
ungsdómi, um dómnefnu eða lögréttunefnu úr fjórðungi,
svo og ummæli um tvo biskupa, á Hólum og í Skálholti,
og yfirreiðir þeirra um fjórðunga, og um prestadóm á
Alþingi, eigi við ísland eitt og útiloki því, að Grágás
taki nema yfir Island.
VÍ KlN □ U R
B5