Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1956, Blaðsíða 11

Mattlúas Þóröarson, fyrrv. ritstjóri:
í aldaraðir hefur ísland
orðið að þola yfirgang og arðrán
erlendra þjóða
Með glötun sjálfstæðis síns í hendur norsk-danskra
stjórnarvalda misstu Islendingar þegar í öndverðu
öll yfirráð yfir siglugum og verzlun. Skömmu síðar
fóru erlendir yfirgangsmenn að seilast eftir lífs-
nauðsynjum landsmanna, fiskinum, við strendurn-
ar. Brátt urðu þeir svo djarfir, að þeir þóttust
eiga fiskimiðin við landið enda hafa þeir því mið-
ur oft notað þau síðan, eins og þeir ættu þau.
Frá árunum 1898—1908, er greinarhöfund-
ur sigldi sem leiðsögumaður með varðskipun-
um dönsku við strendur landsins, minnist hann
margra góðra stunda og gleðilegra. En ærið
oft bar það líka við, að hugurinn beindist að
alvarlegum málum, er ollu áhyggjum og virtust
þurfa bráðrar lausnar, þar á meðal yfirgang-
ur erlendra fiskimanna, er beinlínis braut í
bága við réttlætiskennd þá, sem hverjum Is-
lendingi er í blóð borin. Hér skal lítið eitt gjörð
grein fyrir athöfnum þeirra.
I.
Erlendir fiskimenn á miöunum.
Nokkrum áratugum eftir að ísland missti
sjálfforræði sitt undir stjórn erlendra konunga,
byrjuðu útlendir fiskimenn að gjöra vart við
sig við ísland. Englendingctr voru þeir fyrstu
er komu.
Þegar í byrjun 15. aldarinnar er talað um, að
mörg ensk skip hafi fiskað við ísland. ,,Sigldu
hingað af Englandi 80 fiskiduggur eða meir“,
segir í annálum frá 1413 og 6 árum síðar, 1419,
segir, „að eigi færri en hálfur þriðji tugur
fiskiskipa enskra hafi farizt við landið, og eng-
inn maður komizt lífs af”. Á næstu árum vex
útvegur Englendinga hér við land, og síðan
hafa Englendingar samfleytt í rúmlega 500 ár
haft stærri og minni fiskiflota við landið.
Nokkru eftir miðja fimmtándu öld koma
Þjóöverjar og hafa hér brátt umfangsmikinn
útveg. Fyrir utan þilskipaútveg leggja þeir
stund á bátaútveg frá nokkrum stöðum á Suð-
urlandi, mikið til með íslenzkum mönnum. Um
miðja 16. öld er þeim bannað að gera út báta
frá landi, og eftir það starfrækja þeir aðeins
veiðar með þilskipum.
Skömmu eftir lok sextándu aldar bætast Hol-
lendingar í hópinn. Þeir byrja eins og Englend-
ingar og Þjóðverjar með fáum skipum í fyrstu,
en eftir því sem fram líða stundir, auka þeir
útveg sinn afarmikið. Um miðja öldina —
1650 — er þess getið í annálum, að ekki færri
en 140 ensk skip fiski við ísland, og næsta ár
hafi verið fleiri ensk og hollenzk skip að veið-
um en nokkru sinni áður.
Þegar kemur fram á miðja átjándu öld fara
veiðar Hollendinga — er þá höfðu verið starf-
ræktar af miklu kappi í nærfellt 150 ár —
minnkandi um nokkurra ára bil, en aukast svo
aftur þannig að þeir höfðu í lok aldarinnar
200 skip á miðunum.
Um þetta leyti byrja Frakkar, sem að und-
anförnu höfðu haft litla útgerð við ísland, að
auka hana afarmikið. Svo nú höfðu f jórar vold-
ugustu þjóðir Evrópu mjög mikinn skipastól
á fiskiveiðum við landið. Á nítjándu öldinni
fóru fiskiveiðar Hollendinga smátt og smátt
minnkandi, en að sama skapi óx útgerð Frakka,
svo að um miðja öldina höfðu þeir um 250 fiski-
skip. En hámarki sínu náði útgerð þeirra á
síðari áratugum aldarinnar, þá höfðu þeir á
fjóröa hundraö skipa með samtals 5600 manna
áhöfn.
Allir þessir erlendu fiskimenn stunduðu
þorskveiðar mestmegnis með handfærum á segl-
skipum, frá því í marzmánuði til loka ágúst-
mánaðar árlega, jöfnum höndum á grynnstu
bátamiðum og lengra frá landi, eftir ástæðum.
Eftir miðja nítjándu öld komu fiskimenn frá
Bandaríkjunum og stunduðu heilagfiskiveiðar
frá seglskipum í nokkur ár. Um svipað leyti
komu Norömenn og ráku síldveiðar frá stöðv-
um í landi og jafnframt þorskveiðar. Útvegur
þeirra óx hraðfara, einkum síldveiðarnar, sem
þeir síðan hafa starfrækt árlega með tugum
og hundruðum skipa þar til í byrjun ófriðar-
ins 1940, en síðan hafa þær farið minnkandi.
V í K I N G U R
39