Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1956, Blaðsíða 12

Hvalveiðar ráku Norðmenn einnig í rúmlega
30 ár, frá 1880 þar til þær voru bannaðar með
lögum 1913.
Á þessari öld hafa fiskveiðar útlendinga við
Island tekið miklum breytingum frá seglskip-
um með handfærum til vélskipa með botnvörp-
um o. s. frv. — Það mun varla ofsagt þótt talið
sé, að flestar þjóðir Norður- og Vestur-Evrópu
hafi í margar aldir sótt meira og minna lífs-
viðurværi sitt á íslenzk fiskimið, sem numið
hefur tugum millj. kr. árlega.
II.
Landió umsetið af erlendum fisk- og
hvalv eióimönnum.
Á sumrin þegar verið var á verði, hvort held-
ur fyrir Vestur-, Norður- eða Austurlandi, sá-
ust frá varðskipinu, dag eftir dag og viku eftir
viku, hvalabátar að leita að bráð, eða dráttar-
skip á leið til bræðslustöðvanna á fjörðunum
með fleiri eða færri hvalli í eftirdragi.
Það sem særði réttlætiskennd mína einna
mest árin, sem ég var með varðskipunum, voru
aðfarir Englendinga í Faxaflóa og Norðmanna
við aðrar strendur landsins. Enskir fiskimenn
skófu botninn — öll beztu fiskimið í flóanum
— og drápu í tugum þúsunda alls konar fiska
og fleygðu útbyrðis, sem svo flutu um allan
sjó. Aðeins þann ljúffengasta og verðmætasta
fískinn — kolann — hirtu þeir. Bátafiskimenn
höfðu engan frið með veiðarfæri sín á þessum
slóðum og urðu varla varir, þá þeir reyndu. —
Hvalveiðimennirnir höfðu aðra aðferð. Á ör-
skreiðum skotbátum þutu þeir landshornanna á
milli frá fjörðum og ströndum út í hafsauga,
eltu stórhvelin og drápu í hrönnum, en tóku
svo minni hvalina þegar hinir stærri voru upp-
rættir.
Mér fannst þetta viðbjóðslegur leikur, óþol-
andi gjörræði gagnvart landsmönnum, sem urðu
að þola þetta bótalaust, því bætur gátu það
tæplega talizt þótt mönnum gæfizt kostur á
að hirða það, sem fiskimennirnir fleygðu og
fá óþefinn frá rotnuðum hvalskrokkum á hval-
stöðvunum.
Frá varðskipinu varð maður sjónarvottur að
því árið um kring, að útlendar þjóðir fiskuðu
meira og minna við strendur landsins á því
svæði, er þeir sjálfir viðurkenndu, að innlendir
menn einir hefðu rétt til að fiska. Þessir út-
lendu aðkomumenn notuðu beztu hafnir lands-
ins og firði til sóknar út á miðin við ströndina
og til verkunar og umhleðslu á aflanum. Það
voru einkum Norðmenn fyrir austan og norð-
an, en Frakkar við aðrar strendur landsins,
er þetta gerðu. Þeir voru skatt- og tollfrjálsir
4D
að mestu. Landsmenn urðu að greiða skattana
af því litla, sem þeir báru frá borði.
Állt þetta fannst mér óréttlátt.
Einokuninni var aflétt fyrir nokkru, en land-
ið lá rúið og opið fyrir öllum. — Ekkert fé,
engin lög, ekkert vald út á við. Svona virtist
mér það.
Um aldamótin síðustu stóðu hvalveiðar Norð-
manna við ísland með mestum blóma. Þær byrj-
uðu eins og kunnugt er skömmu eftir 1880 og
þeim lauk 1913 og stóðu þannig yfir í rúm 30
ár. Hvalveiðarnar, sem reknar voru á litlum
hraðskreiðum gufubátum með sprengiskutlum,
mega óefað teljast hin mesta rányrkja, sem rek-
in hefur verið af útlendingum við landið, frá
því sögur hófust — að undanteknum kolaveið-
um Englendinga — þar sem arðurinn féll að
mestu óskorinn í hendur útlendinga.
Norðmenn drápu hvalina nær og fjær landi,
þar sem þeim sýndist, og voru að því er virt-
ist engum lögum háðir, hvorki hvað snerti veiði-
svæðið, eyðileggingu ungviðisins eða annað, og
landhelgisgæzlan hafði þar enga íhlutunar- eða
eftirlitssemi. En hins vegar var ástæða til að
ætla, að hinir voldugu hvalveiðamenn, einkum
Ellevsen á Önundarfirði og Berg á Dýrafirði,
sem ráku hina stærstu hvalaútgerð við Island
í mörg ár, hafi haft það á tilfinningunni, að
þeir féflettu íslendinga og sem útlendingar öðr-
um fremur nutu sérstakra hlunninda við land-
ið. — Til þess að sýna lit á að endurgjalda það,
sjmdu þeir sveitarfélögum þeim, er þeir ráku
atvinnu sína í, óvenjulegan rausnarskap með
því að taka á sínar herðar mestalla gjalda-
byrði hreppsfélagsins — nokkur hundruð
krónur á ári, og jafnframt með því að láta
valdsmönnum og varðskipsforingjum í té dæma-
fáa gestrisni. er þá bar að garði. — En þrátt
fyrir þetta duldist mönnum ekki — sem. oft
og mörgum sinnum var umræðuefni um borð
í varðskipunum, — að hvalveiðimennirnir tjöld-
uðu aðeins til einnar nætur og notuðu ísland
sem féþúfu og því var spáð, að þegar ekki
væri meira að fá, myndu þeir kippa tjaldhæl-
unum upp aftur og hverfa á braut. Þetta varð
líka sannmæli.
Eftir því sem næst verður komizt hafa Norð-
menn í þau 30 ár, er þeir ráku hvalveiðar við
ísland, reitt hér um bil 33,000 hvali og fram-
leitt rúmlega 1,000,000 föt af lýsi auk annarra
afurða. Til samanburðar má geta þess, að Hol-
lendingar, sem um eitt skeið ráku mestu hval-
veiðar í heimi, veiddu við Grænland og í Davis-
flóanum á tímabilinu frá 1720—1795 með 160
skipum að meðaltali á ári, samtals 33,000 hvali.
Með öðrum orðum: Á 30 árum veiddu Norð-
V í K I N G U R