Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1976, Blaðsíða 9

SJOÐAKEfíFIÐ
„EKK! ÖLLUBYLT íEINNI ANDfíÁ
Rætt við Ingólf Stefánsson, fram-
kvæmdastjóra Farmanna- og fiski-
mannasambands íslands, 9em á sæti
í „endurskoðunamefndinni“ svo-
nefndu og þekkir því manna bezt
innviði risans. í ítarlegu viðtali rek-
ur Ingólfur tilurð kerfisins frá fyrstu
tíð, lýsir kerfinu og skýrir í glöggu-
máli, af hverju slíkur (of)vöxtur
hljóp í það. En þótt menn sjái æxlið,
þá er spumingin: hvar á að skera
og hvemig á að skera? Ingólfur
Stefánsson víkst ekki undan svömm
við þvi.
SJÓMANNABLAÐIÐ: Þar sem
sjóðakerfið er kannski innan tíðar úr
sögunni, vœri fróðlegt að vita, hve-
nær fyrsti sjóðurinn var stofnaður.
INGÓLFUR: Heimildarlög um á-
lagningu sérstaks gjalds á útfluttar
sjávarafurðir vom fyrst sett, að því
er ég bezt veit, árið 1881. Þær á-
lögur vom í fyrstu léttvægar í hlut-
falli við útflutningsverðmæti afurð-
anna. Langt fram á síðari hluta
fimmta áratugsins rann meginhluti
tekna af útflutningsgjöldum til Fisk-
veiðasjóðs íslands, sem stofnaður var
með lögum árið 1905, til eflingar
VlKINGUR
framkvæmda í sjávarútvegi með lán-
veitingum.
Fiskimálasjóður var stofnaður
með lögum árið 1937. Skyldi hann
stuðla að framförum í sjávarútvegi
með lán- og styrkveitingum. Með
tilkomu Fiskimálasjóðs óx hluti út-
flutningsgjalda lítillega.
Hlutatryggingasjóður var stofnað-
ur árið 1949, og var tilgangur hans
að bæta aflahluti áhafna, þegar al-
mennur aflabrestur yrði, og fékk
hann tekjur af sérstöku útflutnings-
gjaldi. Fram til loka sjötta áratugs-
ins, námu útflutningsgjöld um 2%
af heildarverðmæti útfluttra sjávar-
afurða.
ÚTÞENSLA EFTIR 1960
SJÓMANNABLAÐIÐ: En á þessu
varð heldur betur breyting upp úr
1960.
INGÓLFUR: Heldur betur. Út-
flutningsgjöldin aukast á þessu tíma-
bili í nokkrum meiriháttar rykkjum
úr 2% upp í rúmlega 8% árið
1974, í 13% árið 1975 og að ó-
breyttum gildandi lögum og reglum
má ætla, að gjöldin nemi um 16%
árið 1976.
í sambandi við hlutfallstölur fyr-
ir árið 1960 ber þó að hafa í huga,
að álagning útflutningsgjalda er
ekki einhlítur mælikvarði á umsvif
og áhrif sjóða sjávarútvegsins, þar
sem á árunum milli 1950 og 1960
var við lýði viðamikið kerfi útflutn-
ingsbóta, mismunanoi gengisskrán-
ingar fyrir einstakar greinar sjávar-
útvegsins og torveldar þetta allan
tölulegan samanburð. Samanburður
frá 1960 ætti þó að vera raunhæfur.
ÁSTÆÐURNAR FYRIR
OFVEXTINUM
SJÓMANNABLAÐIÐ: Hverjar
telur þú helztu ástœðurnar fyrir
þessum ofvexti?
INGÓLFUR: Þær eru margar, en
ég vil einkum nefna fimm atriði.
Árið 1961 reyndist vaxandi trygg-
ingakostnaður fiskiskipa mörgum
útgerðarfyrirtækjum ofviða, og varð
ríkisstjómin iðulega að hlaupa
undir bagga með skil á iðgjöldum.
Upp úr þessu óx Tryggingasjóður,
sem starfar á vegum sjávarútvegs-
ráðuneytisins og annast ráðuneytið
hér framkvæmd þess ákvæðis laga,
sem mælir svo fyrir, að tiltekinn
hundraðshluti útflutningsgjalds á
sjávarafurðum skuli renna til
greiðslu á vátryggingariðgjöldum
fiskiskipa.
Að nassta atriði verð ég að hafa
smá inngang. Aflatryggingasjóður
sjávarútvegsins tók við af Hluta-
tryggingasjóði, almenna deildin ár-
ið 1962 og jókst hlutur útflutnings-
gjalda, þar sem sjóðnum var ætlað
meira gjald en Hlutatrygginga-
sjóði. Næstu ár á eftir nam gjalda-
hlutfallið um 6—7% af heildar-
verðmæti útfluttra sjávarafurða, og
fór þó heldur lækkandi, einkum
vegna skerðingar í hlut Fiskveiða-
sjóðs um miðjan áratuginn, uns
hlutfallið var komið niður í 5.6%
á árinu 1968. Hins vegar var
áhafnadeild sjóðsins stofnuð árið
1969 í því skyni að greiða hluta af
fæðiskostnaði áhafna á fiskiskipa-
flotanum. Það hafði tíðkazt frá
upphafi togaraútgerðar, að togara-
sjómenn fengu „frítt“ fæði, en menn
á öðrum fiskiskipum nutu þess ekki
fyrr en árið 1969, að það varð að
samkomulagi í bátakjarasamningun-
um þá, að áætlaður fæðiskostnaður
vrði tekinn af óskiptu. Þannig varð
áhafnadeildin til, og skyldi tekna til
9