Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1978, Blaðsíða 22

Arnbjörn Ólafsson
siglingar kaupskipa mjög strjálar
lengi framan af og alfarið bundn-
ar við sumartímann. Fyrstu skipin
komu á vorin, þegar dag tók að
lengja og nótt styttist, og síðustu
skipin sigldu héðan að hausti. Yfir
veturinn lágu kaupsiglingar niðri.
Fiskveiðar voru stundaðar á opn-
um áraskipum, sem fóru að jafn-
aði ekki lengra út en svo, að sæist
til lands. Má því nteð nokkrum
sanni segja, að ekki hafi verið þörf
fyrir vita hér við land fyrr á tím-
um.
Um miðja 19. öld hefst fyrir al-
vöru sú umbylting á hinu forna
bændasamfélagi á íslandi. sem
vart er enn lokið. Auknar sam-
göngur við útlönd og stórtækari
verslun eru hér einn þáttur. Skút-
um fjölgar, og þegar á öldina líð-
ur. leysa gufuskip þær smátt og
smátt af hólmi, og jafnframt
stækka fiskiskipin og fara að leita
fiskjar lengra frá landi. En sigl-
ingar eru bundnar við sumartím-
ann og dagsljósið, og skipatrygg-
ingafélög fást ekki til að taka skip í
ábyrgð, nema gegn afarháu gjaldi.
Menn sjá því brátt, að við vita-
leysið hér við land verður ekki
unað lengur.
Á Alþingi 1874 var vitamálinu
hreyft í fyrsta sinni. Halldór Kr.
Friðriksson, þingmaður Reykvík-
inga, og Snorri Pálsson, þingmað-
ur Akureyringa, fluttu frumvarp
til laga um vitagjald, sem heimt
yrði af sérhverju skipi, sem kæmi
að landi milli Reykjaness og
Hornbjargs. Fyrir vitagjaldið
skyldi síðan hið fyrsta reistur og
rekinn viti á Reykjanesi við Faxa-
flóa.
Frumvarpið þótti ekki vel
undirbúið. Menn töldu varhuga-
vert að leggja vitagjald á, áður en
viti væri korninn. Jafnframt voru
rnenn ekki á eitt sáttir um það,
hvort landinu bæri að kosta vita-
byggingu eða hitt, að byggingin
félli undir flotamál, sem voru
sameiginleg með Dönum og ís-
lendingum, og skyldi þess vegna
kostuð af ríkissjóði. Frumvarpið
var því fellt. Á hinn bóginn sam-
þykkti Alþingi áskorun til kon-
ungs um vitamál og óskaði þess,
að hans hátign hlutaðist svo til
um, að veitt yrði fé úr ríkissjóði til
vitabyggingar á Reykjanesi.
Finsen landshöfðingi kom
áskorun Alþingis á framfæri við
ráðamenn í Kaupmannahöfn.
Hann skýrði jafnframt þann vilja
Alþingis, að ríkissjóður skyldi al-
farið kosta vitabygginguna en
landssjóður aftur á móti rekstur-
inn.
Flotamálastjórnin hafði málið
til meðferðar til hausts 1876 og
svaraði þá óskum Alþingis. Gat
stjórnin ekki fallist á erindið og
bar því við, að viti á Reykjanesi
hefði ekki þýðingu fyrir almennar
siglingar, einungis fá skip sigldu
þar framhjá, og málið félli því
ekki undir flotamálastjórnina.
Flotamálastjórnin bauð hins
vegar, að rikissjóður legði til vita-
byggingarinnar fjárframlag, sem
svaraði kostnaði við kaup á ljós-
keri og Ijóstækjum, ef á móti
kæmi, að bygging og uppsetning
vitans ásamt rekstri hans og við-
haldi yrði kostuð af landssjóði.
Alþingi féllst á þetta tilboð.
Varð þessi lausn jafnframt til þess,
að vitamálin voru úr þessu ávallt
talin sérmál íslands, þó svo
danska stjórnin styrkti síðar vita-
byggingar hér, bæði fjárhagslega
og á annan hátt.
Til þess að hafa yfirumsjón með
byggingu Reykjanesvitans var að
undirlagi dönsku flotamálastjórn-
arinnar ráðinn danskur verkfræð-
ingur, Rothe að nafni. Kom Rothe
til íslands vorið 1877 til þess að
athuga staðhætti á Reykjanesi,
undirbúa framkvæmdir og gera
gera endanlega kostnaðaráætlun.
Landshöfðingja var á hinn bóginn
falið að gera ráðstafanir til að
koma upp íbúðarhúsi vitavarðar,
og kom Rothe þar hvergi nærri.
Vorið 1878 var hafist handa við
vitabygginguna. Sóttist verkið illa
og kom þar margt til. Stirðlega
gekk að leita vatns, og hraun-
grjótið, sem borið var að bygging-
arstaðnum, reyndist algerlega
ónothæft byggingarefni. Veðurfar
var fremur rysjótt, en þá sjaldan,
er brá til betri tíðar, voru verka-
mennirnir samstundis hlaupnir
burtu til sjóróðra eða til að sinna
búskap. Og ekki bætti úr skák, að
þráfaldlega kom fyrir, að einföld-
ustu áhöld vantaði og þurfti þá að
sækja þau um langan veg. Loks
má nefna, að menn voru á þessum
árum yfirleitt óvanir steinhúsa-
gerð.
Ráðgert hafði verið, að vitinn
yrði fullgerður á 4 mánuðum. í
ágústlok skýrir Rothe landshöfð-
ingja svo frá, að engin von sé til,
að hann geti skilað af sér fyrr en
um miðjan október. Vitinn varð
samt ekki fullbúinn fyrr en um
miðjan nóvember, og voru þó
gerðar ýmsar athugasemdir varð-
andi frágang, bæði á vitanum
sjálfum og á íbúðarhúsinu, þegar
verkinu var skilað og það tekið út.
Hinn 1. desember 1878 var svo
kveikt á Reykjanesvitanum og
hann þar með tekinn formlega í
notkun.
22
VÍKINGUR