Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1996, Blaðsíða 42

Eins og refur í miðjum hænsnahóp
Þegar 50 mílna stríðið byrjaði 1972 átti að
taka Hval 9. leigunámi. Eigendur hvalbátsins
voru tregir til að leigja ríkinu skipið og báru
fyrir sig alls konar ástæður. „Þeir töldu skipið
vanbúið til átaka, sögðust hræddir um að því
myndi hvolfa og ég veit ekki hvað og hvað,“
segir Helgi. En áður en til kom sáu eigend-
urnir að sér og létu bátinn eftir. Hann var út-
búinn sem varðskip og fékk nafnið Týr en
gekk undir gælunafninu Hval-Týr. Bretarnir
kölluðu hann Moby Dick.“
Helgi segir að það hafi verið
spennandi að taka við skipinu en
áður hafði hann stjórnað Sæ-
björgu, Maríu Júliu, Albert og
Ægi I. „Einkum vegna þess að
Hvaltýr var búinn að fá þessa
vafasömu umsögn frá Ingólfi
Þórðarsyni, sjálfum yfirkenn-
ara Stýrimannaskólans. Hann
hafði kennt mér skipagerð og
annað, en hann var skipstjóri á
hvalföngurum. Skipið átti að
vera hið versta sjóskip, sem kom
reyndar mjög á óvart. Þetta skip
var búið að vera lengst úti á hafi í
verstu veðrum og síðan að koma
með tvo og fleiri hvali á síðunni.
Þess vegna var maður spenntur
að sjá hvernig það reyndist þegar
út í slaginn var komið. Ég verð
að segja eins og er að Týr reynd-
ist hið besta sjóskip og sló varð-
skipunum við með það hvað
hann var snar í snúningum. Ég gat farið í
rólegheitum eins og refur inn í miðjan
hænsnahóp þar sem Bretarnir voru að toga og
athafnað mig þar án þess að þeir kæmu
nokkrum vörnum við, bæði með klippurnar
og hvað sem ég vildi gera. Ég var oft með
mannskapinn á dekkinu eins og þeir ætluðu
að fara um borð og það hefðu þeir gert ef
heimild hefði fengist.
En það verður að segjast eins og er að í
þessu þorskastríði var enginn áhugi á togara-
töku. En ég neita því ekki, sérstaklega eftir að
herskipin komu aftur, að það var Iítill
möguleiki á því.“
Þegar þorskastríð númer tvö hófst voru
togararnir einir á miðunum. Dráttarbátarnir
voru þá ekki komnir til sögunnar. „Þeir
reyndu,“ segir Helgi, „og ég veit ekki hvað
þeir töldu sig græða á því, að mála yfir nafn
og númer. Við það urðu þeir hreinir og ldárir
sjóræningjar og við höfðum því fulla heimild
til þess að líta á þá sem slíka og beita klipp-
unum.“
Nýtt leynivopn og
ANDSKOTINN BLANDAST í SPILIÐ
Klippurnar höfðu verið í þróun allt frá
undangengnu þorskastríði og Helgi segir að
þær hafi komið togarasjómönnunum alger-
lega í opna skjöldu. „Þeim var beitt þarna
strax í byrjun og þeir vissu ekki hvaðan á sig
stóð veðrið þegar þeir voru komnir á fulla
ferð af togferðinni. Þeir sáu ekkert annað en
að við sigldum í „sakleysi“ okkar aftur fyrir
þá og allt í einu einn tveir og þrír - trollið far-
ið. Þegar þeir áttuðu sig á því hvaða leyni-
„Ég gat farið í róleg-
heitum eins og refur
inn í miðjan hænsnahóp
þar sem Bretarnir voru
að toga og athafnað mig
þar án þess að þeir
kæmu nokkrum vörnum
við, bæði með klip-
purnar og hvað sem ég
vopni við höfðum yfir að ráða var djöfullinn
laus. Allar þær bölbænir sem þeir kunnu
fengum við yfir okkur og að sjálfsögðu ásigl-
ingartilraunir alveg grimmt. Þeir sendu ríkis-
stjórninni bresku skeyti þar sem þeir sögðu
að ef þeir fengju ekki herskipavernd þá
myndu þeir afhenda Islendingum lögsöguna
á silfurfati. Ríkisstjórnin vildi að sjálfsögðu
lcoma sér undan því og ætlaði að bjarga sér
með því að senda dráttarbáta á miðin. En um
það bil er fyrsti dráttarbáturinn kemur þá
byrjar Vestmannaeyjagosið. Öll varðskipin
voru tekin í að snúast í kringum það, tenn-
urnar dregnar úr Gæslunni og Bretarnir
fengu að leika sér innan fimmtíu mílnanna,
sem þeir gerðu svikalaust. Þeir Iétu það ganga
sín á milli að þetta Vestmannaeyjagos væri
refsing Guðs fyrir að setja á fimmtíu
mílurnar."
Bretarnir verða þó að fá að eiga það að þeir
voru strax tilbúnir þegar kall kom til allra
skipa sem voru þar í nánd að koma til aðstoð-
ar. „Það voru vissir ofstækismenn þarna sem
og annars staðar,“ segir Helgi. „Við vissum
að margur skipstjórinn breski varð
eins og blindur kettlingur við tólf
mílna útfærsluna. Aður voru þeir svo
nálægt landi að þeir höfðu hunda-
þúfur sem viðmiðun til að fiska eftir.
Þegar þeir voru komnir þetta iangt
frá landi vissu þeir ekkert hvar þeir
áttu að vera. Þegar Vest-
mannaeyjagosinu lauk var aftur
hafist handa af fullum krafti.
Dráttarbátarnir sýndu árekstr-
artilburði þegar við komum fyrst, en
þá lét ég taka ofan af fallbyssunni og
skjóta púðurskoti og það hreif. Þeir
létu okkur þá í friði á eftir en reyndu
að sigla á milli okkar og togarans
sem við vorum að reyna að klippa
aftan úr.“
Helgi var fluttur á Þór á þessum
tíma. Þegar ríkisstjórnir þjóðanna
gerðu með sér samkomulag var
hlaupin mikil harka í baráttuna á
miðunum. Ásiglingartilraunir voru
orðnar daglegt brauð. „Við vorum eitt sinn
illa komnir á Þór á Selvogsbanka. Við vorum
að klippa aftan úr og aðstoða Arvakur, sem
þarna var. Þá kom breskur togari mér að
óvörum, sigldi á bakborðshliðina á okkur,
laskaði skipið töluvert og setti okkur á hlið-
ina. En eins og vanalega þegar við vorum í
þessum aðgerðum þá pössuðum við okkur á
því að vera á fullri ferð. Þá var frákastið mikið
frá skipinu og Iítil hætta á því, þó að þeir
gætu náð okkur, að þeir kæmu góðu höggi á
okkur. Þarna vorum við á fullri ferð og togar-
inn rann eftir síðunni og náði aðeins að
skrapa okkur og beygla svolítið á síðunni.
Sjálfur fékk hann gat á stefnið og varð að fara
heim í fylgd annars togara. Þar voru tveir
landhelgisbrjótar úr leik og það var þetta sem
við vorum alltaf að reyna, að fækka þeim svo
að þeir væru færri við veiðar. Það var viss
sigur, því þá hlaut alltaf viss hluti fisksins
frið.“
Þegar fimmtíu mílna þorskastríðinu lauk
reyndist það bara stund milli stríða.
42
Sjómannablaðið VIkingur