Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1996, Blaðsíða 56

Veðurþjónusta við sjómenn á fjarlægum miðum
Tækniþróun
og ný þekking
Á undanförnum árum hafa orðið mikiar
breytingar á veðurþjónustu í hinum tækni-
væddari hluta heimsins. Þær má einkum
rekja til framfara í tölvu- og fjarskiptatækni
og aukinnar þekkingar á lofthjúpnum og
hreyfingum hans. Þetta hefur leitt til þess að
nú ráða menn yfir gríðarflóknum reiknilík-
önum sem nota má til að líkja eftir ástandi
lofthjúpsins og breytingum á því. Með mjög
öflugum tölvum er nú unnt að reikna út
hvernig líklegast er að veður muni þróast
nokkra daga fram í tímann. Jafnframt er nú
orðið unnt að gera mun nákvæmari tölvuspár
til skamms tíma en var fyrir örfáum árum.
Nýjar fjarskiptaleiðir breyta einnig um-
hverfi sjóveðurþjónustunnar. Lengst af hefur
veðurfregnalestur í útvarp verið eina raun-
hæfa leiðin til að koma veðurupplýsingum til
sjómanna en á síðustu árum hafa nýjar leiðir
opnast, svo sem NAVTEX og INMARSAT. Þó
að hinn hefðbundni veðurfregnalestur eigi
vissulega enn fullan rétt á sér hlýtur þróun
sjóveðurþjónustu einkum að beinast að því
að nýta á skynsamlegan hátt kosti hinnar
nýju tækni tii að framleiða veðurupplýsingar
og miðla þeim.
Markmið sjóveðurpjónustu
Meginmarkmið sjóveðurþjónustu hefur alla
tíð verið og er enn að tryggja öryggi sjófarenda
eftir því sem kostur er. Án þess að á nokkurn
hátt sé dregið úr þeirri áherslu, sem lögð hefur
verið á öryggisþáttinn, getur þó verið hollt að
gera sér grein fyrir því að markmiðið er í raun
tvíþætt:
Annars vegar hreint öryggissjónarmið þar
sem megináhersla er lögð á að vara við og segja
fyrir um yfirvofandi illviðri sem krefst þess að
sjómenn bregðist við þegar í stað, t.d. með því
að haida til hafnar eða hætta við að róa.
Hins vegar hagkvæmnisjónarmið þar sem
einkum er hugað að því hvernig haga megi
sjósókn með sem hagkvæmustum hætti. Þótt
þessi þáttur megi aldrei skyggja á hinn fyrri
verður hann þó stöðugt mikilvægari á dögum
strangrar fiskveiðistjórnunar og sóknar á fjar-
læg mið.
Þegar sjóveðurþjónusta er skipulögð er
æskilegt að hafa þetta tvíþætta markmið í
huga.
Veðurstofa íslands er á tímamótum. Mik-
ið verk er framundan við að nýta alla þá kosti
sem nú bjóðast til að veita mönnum til sjós
og lands nákvæmari og áreiðanlegri veður-
upplýsingar en áður hefur verið unnt. Veður-
stofan hefur nú aðgang að þeim tölvuspám
sem bestar þykja í heiminum. En orðið
tölvuspá er að vissu leyti rangnefni. Réttara er
að líta á þær reikniniðurstöður, sem frá
líkönunum koma, sem efnivið í spár en sem
fullunna vöru. Áður en hægt er að afhenda
þær notendum þarf að vinna úr þeim á
ýmsan hátt og búa um þær, rétt eins og
fiskinn, í hentugum neytendaumbúðum.
Sex daga veðurspár
Fyrir þá, sem sækja á fjarlæg mið, dugir
hin hefðbundna veðurspá, veðurhorfur næsta
sólarhringi, fullskammt til að skipuleggja
veiðar nokkra daga fram í tímann. Veður-
stofan hefur reynt að verða við óskum um
slíkar spár með því að draga upplýsingar út úr
tölvuspám og setja þær upp á heppilegan
hátt.
Upphaf þeirrar þróunar má rekja til óska
sjómanna um veðurspár fyrir Smuguna. Til
þess að senda veðurspár þangað frá íslandi
verður að notast við INMARSAT en slíkar
sendingar eru dýrar og er verðið í réttu hlut-
falli við lengd textans. Eitt af
meginmarkmiðum framsetningarinnar var
því að þjappa eins miklum upplýsingum og
unnt er í sem stystan texta. Valin var sú leið
að setja spána upp í töflu þar sem tilgreind
eru spágildi einstakra veðurþátta (vinds, hita
og loftþrýstings) á tilteknum stöðum.
Spágildin eru endurtekin með sex klukkus-
tunda bili fyrsta sólarhringinn en síðan með
tólf klukkustunda bili til loka spátímabilsins,
sem getur verið allt að sex sólarhringar. Þessi
framsetningaraðferð virtist falla þeim allvel í
geð sem reyndu hana. Dæmi um spá af þessu
tagi.
Þótt spáin virðist gerð fyrir einn tiltekinn
punkt ber í raun fremur að líta á hana sem
spá um dæmigert veður á svæði sem er hálf
önnur lengdargráða sinnum hálf önnur
breiddargráða á stærð. Viðmiðunarpunktur-
inn er á svæðinu miðju.
Það orkar reyndar mjög tvímælis að setja
spána fram á sama hátt fyrir allt spátímabilið.
Slíkt gæti bent til þess að spáin væri álíka
örugg allan tímann en það er alls ekki raunin.
Ef framsetningin væri í samræmi við það hve
áreiðanleg spáin er ætti að setja síðari hluta
hennar fram með mjög loðnu orðalagi og
stundum jafnvel alls ekki. Reglulegar prófan-
ir, sem gerðar eru á tölvuspánum, benda til
að vart sé verjandi að spá einstökum veður-
þáttum á þennan hátt lengra en þrjá sólar-
hringa fram í tímann. Síðari hluta spárinnar
verður því að Iíta á sem fremur óljósa vís-
bendingu um hvað kunni að vera í vændum.
En þótt ekki sé vert að leggja allt of mikinn
trúnað á spána fyrir fimmta og sjötta dag má
þó hafa af henni dálítið gagn. Ef spáin er
sjálfri sér samkvæm frá degi til dags eykur
það líkur á að um sæmilega trausta spá sé að
ræða. Ef spánni fyrir fjórða dag, spánni fyrir
fimmta dag frá deginum áður og spánni fyrir
56
Sjómannablaðið Víkingur