Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2004, Blaðsíða 20

10. nóvember 1944: Dagurinn þegar Goðafoss og Shirvan fórust við Reykjanes
Örlög 17 sjómanna á enskunt
dráttarbát verða aldrei skýrö
MARÍA ÁRNADÓTTIR og dóttir hennar ÞÓRUNN ELÍSABET CREEN//. Slysiðfyrir sextíu
árum er þeim œvinlega ofarlega í minni. Þáfórst ungur eiginmaður ogfaðir, Oswin Crcen, sem
kunningjamir kölluðu Happy Harry. María átti eftir að “hitta” Harry á miðilsfundi hjá Haf-
steini Bjömssyni miðli. Neðst á Ijósmyndinni er önnur mynd, af Ómari Awad Green, syni Þór-
unnar.
Napran eftirmiðdag, þann 10. nóvember
1944, tóku ógnvænleg tíðindi að kvisast
manna á meðal í Reykjavík. Goðafoss
hafði orðið fyrir árás kafbáts við Garð-
skaga í tveggja tima siglingu frá Reykja-
vík. Fólk hafði beðið á bryggjunni eftir
komu skipsins. Ekkert var vitað um af-
drif ættingja, vina, kunningja, sjómanna
og farþega. Fólkinu fjölgaði á bryggj-
unni, en nú var beðið björgunarskipa
sem væntanleg voru. Annars staðar við
höfnina var verið að gera klárt fyrir
björgun farþega. Það var klukkan langt
gengin í tvö þennan örlagadag, hryss-
ingslegan vetrardag, að íslenski hluti
breska sjóbjörgunarliðsins í björgunar-
stöðinni í fiskhúsum Alliance hf. sá her-
menn koma akandi í loftinu á jeppa. Þeir
sögðu björgunarmönnum að koma í
skyndingu niður að höfn. Sextán íslensk-
ir björgunarmenn störfuðu innan Fleet
Salvage Department of the Royal Navy og
hluti þeirra var á vakt. Þeim var tilkynnt
að þeir ættu að fara með stærsta enska
dráttarbátnum að Reykjanesi og reyna að
bjarga fólki af Goðafossi segir Jóhann
J.E. Kúld í bók sinni SíiIIisí úfinn sær.
Tvö skip höfðu verið skotin niður um
morguninn, íyrst olíuskipið Shirvan og
síðan Goðafoss og mannfall mikið eins
og allir vita. Tala látinna á hafinu við
Garðskaga á nokkrum klukkutímum
þennan dag var nærri sextíu manns, - 24
íslendingar fórust af Goðafossi, og auk
þess 17 af 19 enskum sjómönnum sem
Goðafoss bjargaði af Shirvan, en eftir
heimildum að dæma björguðust 40
menn af olíuskipinu í önnur skip. Loks
er það stóri dráttarbáturinn sem ekki
hefur verið fjallað um að neinu ráði,
Empire Wold. Þar létust að talið er 16
menn til viðbótar. Hér á eftir verður fjall-
að um Empire Wold og áhöfn hans. Um
örlög þess skips er ekkert vitað.
Feigir menn og ófeigir
Jóhann Kúld segir svo í bók sinni: “Okk-
ur brá ónotalega við þessi tíðindi þegar
Goðafossnafnið var nefnt og hröðuðum
okkur að dráttarbátnum sem mest við
máttum. Þeir fyrstu voru komnir upp á
landgang dráttarbátsins þegar hraðboði
kom og stöðvaði okkur. Hann kom með
þau boð frá aðmírálnum að sjóliðar frá
hótelskipinu Baldri ættu að fara um borð í
dráttarbátinn til mannbjörgunar, en okkur
væri ætlað annað hlutverk. Við snerum
því frá en sjóliðamir fóru um borð,” segir
Jóhann. Hann segir að daginn eftir hafi
þeir fengið að vita að dráttarbáturinn hafi
verið skotinn með tundurskeyti á útleið-
inni, hann hafi tæst í sundur og horfið í
djúpið. “Hefðum við farið út með bátnum
eins og meiningin var að við gerðum,
áður en þeirri fyrirskipun var breytt á síð-
ustu stundu, þá hefði allur íslenski björg-
unarliðshópurinn horfið í djúpið, í stað
bresku sjóliðanna. Var það tilviljun, eða
voru það forlög sem þarna voru að verki?
Því verður seint svarað,” segir Jóhann J.E.
Kúld. Ekki nefnir hann nafn dráttarbáts-
ins, en þar var um að ræða Empire Wold
frá Sunderland, 369 tonna skip. Um borð
var 9 manna áhöfn bátsins ásamt líklega 8
björgunarmönnum. Allir fórust þeir.
Fréttir af atburðinum birtust naumast í
fjölmiðlum á íslandi, kannski stuttur ein-
dálkur um að enskur bátur hafi farist,
ekki rnikið meira. í bókum um atburði
10. nóvember er ekki mörgum orðum eytt
í Empire Wold og afdrif hans. Eðlilega er
mest fjallað um Goðafoss og örlög skips-
ins og þeirra sem voru um borð.
I dag, sex áratugum eftir slysið, eru
menn hinsvegar farnir að íhuga meira af-
drif Empire Wold. Menn af ýmsurn þjóð-
ernum bollaleggja á Netinu um hvað
þarna kann að hafa gerst. Greinilega hafa
margir lagt vinnu í að viða að sér gögn-
um og hafa lagt ýmislegt til. Hinsvegar
hafa þeir ekki leitað til íslands eftir upp-
lýsingum. Það var ekki fyrr en Þór
Whitehead blandaði sér í umræðuna í
vor að botn komst í þessa umræðu.
Hann gat leiðrétt ýmsan misskilning sem
var á lofti í umræðunum á Netinu.
Ung ekkja á Bergþórugötunni
Empire Wold-slysið vakti upp mikla sorg
í að minnsta kosti einu húsi í Reykjavík,
þar sem ekkja eins ensku skipverjanna á
Empire Wold bjó hjá fjölskyldu sinni.
Heima á Bergþórugötu 10, í einu litlu
bárujárnshúsanna, sem núverandi utan-
20 - Sjómannablaðið Víkingur