Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2004, Blaðsíða 27

ar, skotið til Alþjóðadómstólsins”. Petta
ákvæði hafi allir óttast og voru ekki til-
búnir að leggja út í deilur við Breta og
Pjóðverja sem að öllum líkindum leiddu
til úrskurðar Alþjóðadómstólsins um
stærð landhelginnar við ísland. Og í
þriðja lagi hafi seinkun orðið á stækkun-
inni vegna þess að þá hafi aðstæður í at-
vinnu- og útgerðarmálum íslendinga eft-
ir 1964 verið gjörbreyttar frá því sem
hafði verið á árunum 1958 og 1959.
Sildarævintýrið á árunum 1964 til 1968
hafi leitt til áherslu á síldveiðar í stað
þorskveiða og því lítil ástæða til að knýja
á um nýja baráttu í landhelgismálinu.
Lúðvík dregur þarna rökréttar ályktanir
um það hvers vegna svona löng seinkun
varð á frekari útfærslu. Pað hafi hrein-
lega hvorki gefist tími né tilefni til þess.
Einnig er hægt bæta við og taka undir
orð Hans G. Andersen í þeim efnum,
þ.e.a.s. að þróunin á alþjóðasviðinu hafi
haft þarna áhrif og óttinn við innrás er-
lendra togara á íslensk fiskimið hafi rek-
ið á eftir íslenskum ráðamönnum að gera
eitthvað í málinu. Það má því segja að
samspil allra fyrrgreinda þátta hafi leitt
lil þessarar þróunar og niðurstöðu.
En hvers vegna að færa fiskveiðilög-
söguna út í fimmtíu mílur en ekki til
dæmis fjörtíu eða jafnvel sextíu? Lúðvík
Jósepsson nefnir tvær meginástæður fyrir
þessari viðmiðun. Sú fyrri væri að 97%
alls þorsks sem veiddur var við Island
veiddist innan fimmtíu mílna markanna
og 100% allrar ýsu. Önnur ástæða hafi
verið lagalegs eðlis. Ef fært hefði verið
lengra út en fimmtlu mllur hefði líklega
þurft nýja lagasetningu frá Alþingi og
slíkt var talið óheppilegt í þessu sam-
bandi.
Bretar og V-Þjóðverjar kæra fyrir-
hugaða stækkun fiskveiðiland-
helgi íslands til Alþjóðadóm-
stólsins í Haag
Þann 15. febrúar 1972 samþykkti Alþingi
ályktun ríkisstjórnarinnar um uppsögn
samninganna við Breta og V-Þjóðverja frá
1961 og að fiskveiðilandhelgin skyldi
færð út í 50 mílur eigi síður en 1. sept-
ember 1972. Á grundvelli þessarar álykt-
unar var síðan gefin út reglugerð um ný
fiskveiðitakmörk við ísland, sem undir-
rituð var 14. júlí 1972.
Þann 24. febrúar tilkynnti Einar Á-
gústsson, utanríkisráðherra íslands, Bret-
um og V-Þjóðverjum yfirlýsta stefnu Al-
þingis í landhelgismálum og þar með að
íslendingar litu svo á að samningurinn
frá 1961 væri ekki lengur í gildi. Þessu
svöruðu sendiherrar Breta og V-Þjóðverja
hér á landi með því að bera fram mót-
mæli gegn þessari skoðun íslendinga.
Báðir sendiherrarnir lögðu áherslu á að
þjóðir þeirra teldu samningana frá 1961 í
fullu gildi og þar með ákvæðið um mál-
skot til Alþjóðadómstólsins.
Þann 7. mars 1972 tilkynnti breska
ríkisstjórnin opinberlega að hún myndi
skjóta máli þessu til Alþjóðadómstólsins
í Haag á grundvelli samninganna frá
1961. Þann 14. apríl 1972 barst dóm-
stólnum siðan formleg kæra Breta og i
maímánuði barst samskonar kæra V-
Þjóðverja.
Þýski embættismaðurinn Gero
Möcklinghoff greinir frá ályktun íslensku
ríkisstjórnarinnar í Deutsche Fischerei,
sem er ársrit fæðu-, akuryrkju og skóga-
ráðuneytisins í V-Þýskalandi, það santa
ár, um fyrirhugaða útfærslu landhelginn-
ar og segir þar að bæði Bretar og V-Þjóð-
verjar væru ekki í nokkrum vafa urn ó-
lögmæti þessarar ályktunar og teldu ís-
lendinga vera ennþá bundna af samning-
unum frá 1961. Þar að auki teldu þeir að
Alþjóðadómstólinn myndi sennilega
komast að þeirri niðurstöðu að íslend-
ingar skyldu bíða eftir fyrirhugaði haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna.
Ennfremur segir þar að vestur-þýska rík-
isstjórnin væri tilbúin til að ræða um að
draga úr fiskveiðum sínum við ísland ef
aðrar þjóðir mundu einnig gera það.
Hans G. Andersen segir að íslendingar
hefðu ekki viðurkennt lögsögu Alþjóða-
dómstólsins í þessu máli þar sem Alþingi
íslendinga hafði þá samhljóða samþykkt
ályktun um að skuldbindingar samnings-
ins frá 1961 um málskot til hans hefði
náð tilgangi slnum og samkomulagið
væri úr gildi fallið. Ríkisstjórn íslands
hefði því ekki haft fulltrúa við réttar-
höldin í Haag. íslendingar hefðu þó sent
margvíslegar upplýsingar til dómstólsins
urn afstöðu íslendinga og sjónarmið án
þess þó að nokkrar skuldbindingar um
þátttöku í dómnum fylgdu. Engu að síð-
ur ákvað dómstóllinn að hann hefðu
dómsögu í málum þessum. Hann segir
ennfremur að í greinagerðum sínum og
munnlegum málflutningi hafi ríkisstjórn-
ir Bretlands og V-Þýskalands mótmælt
útfærslu fiskveiðimarkanna á þeim
grundvelli að tólf mflna mörk væru há-
mark að alþjóðalögum. í örstuttu máli
sagt felldi dómstóllinn úrskurð Bretuni
og V-Þjóðverjum í vil. íslendingum var
bannað að færa fiskveiðilögsögu sína út
og úrskurðað var að stöðva skyldi fyrir-
hugaðar aðgerðir gegn Bretum. Það má
svo spyrja sig að lokum hvort íslending-
urn hafi verið lagalega heimilt að segja
upp samkomulaginu frá 1961 einhliða og
neita að hlýta úrskurð Alþjóðadómstóls-
ins.
Reynt til streitu að komast að
samkomulagi við Breta og
V-Þjóðverja
Að sögn Lúðvíks Jósepssonar voru fundir
íslenskra ráðherra með Bretum sumarið
1972 án árangurs. Hann segir að Bretar
hefðu verið ósveigjanlegir til að semja
um nokkurn skapaðan hlut. Þeir vildu
ekki viðurkenna eftirlitsrétt íslendinga
utan tólf mílnanna og vildu aðeins draga
úr sókn breskra skipa á íslandsmið ef ís-
lendingar gerðu hið sama. Þetta er lík-
lega rangt mat hjá Lúðvík, að Bretar
hefðu verið ósveigjanlegir í samningum.
Þeir vildu hins vegar ekki ganga að til-
boði íslendinga, sem þeir töldu ekki vera
„óraunhæft” en voru eftir sem áður til-
búnir í samningafundi.
Gero Möcklinghoff segir vestur-þýsku
ríkisstjórnina hafa í ölluni viðræðum
þetta ár verið tilbúna til að viðurkenna
hversu mikil lífsnauðsyn fiskveiðar væru
fyrir íslendinga. Hún hafi þess vegna
boðist til að draga úr veiðum þýskra
skipa á „veiðisvæði V a)” (þetta nafn
kemur frá Alþjóðahafrannsóknarráðinu)
og langt út fyrir 50 mílurnar. Þetta yrði
gert á grundvelli meðaltals fiskveiðiafla
síðustu tíu ára sem var um 120.000 tonn
á ársgrundvelli. Þýsk yfirvöld mundu þá
fylgja skynsamlegum reglum sem væru
settar í varúðarskyni til verndar fiski-
stofnunum. Þau hafi því fallist friðun
hrygningarstöðva og stækkun á verndar-
svæði íslenskra fiskibáta. Þrátt fyrir þetta
hafi íslensk stjórnvöld hafnað tillögu
þessari.
Hann segir ennfremur vona að viðun-
andi niðurstaða fáist í viðræður sem
fylgja muni í náinni framtíð og að hætt-
unni á óhappaverkum verði þannig af-
stýrt. Hann leggur svo áherslu á að þrátt
fyrir allan skilning á stöðu íslendinga
verði að hafa hugfast að um 90% aflans
af íslandsmiðum komi frá svæðurn innan
við fimmtíu mílna mörkin. Möcklinghoff
bendir einnig á að Bretar, íslendingar og
V-Þjóðverjar veiði um 94% þess afla sem
veiðist á hafsvæðinu kringum ísland og
þvi muni deilan um útfærslu landhelg-
innar einkum standa milli þessara
þdggja þjóða.
Inn í þessar deilur við V-Þjóðverja og
Breta blandaðist Efnahagsbandalag Evr-
ópu. Um þessar mundir var verið að
komast að samkomulagi um að iðnaðar-
vörur frá Efnahagsbandalaginu fengju
sömu tollmeðferð og hliðstæðar vörur frá
EFTA-löndunum. Fyrir þessi tollfríðindi
skyldi lækka nokkuð tolla á útflutnings-
Sjómannablaðið Víkingur - 27