Náttúrufræðingurinn - 1932, Blaðsíða 10

168
NÁTT0RUFR.
mannahöndum — ef svo mætti segja — hafa og stutt þessa skoð-
un. H. Moissan hét sá, er fyrstum tókst að búa til demanta (1893).
Hann leiddi uppleyst kolaefni inn í glóandi heitt bráðið járn. Þjapp-
aði hann hvoru tveggja sem mest saman í vélum. Er það hafði
náð mjög háum hita, lét hann hvort tveggja kóina saman sem
hægast. Arangurinn var sá, að margir örsmáir demantar höfðu
myndazt í járninu.
Nafnið á demöntum virðist í fljótu bragði torráðið. En mál-
fræðingarnir þykjast hafa fundið á þvi full skil. Telja þeir, að griska
orðið Adamas hafi meðal Grikkja þýtt harður málmur, og hafi
síðar átt við mjög harðar steintegundir, og segja þeir, sem fróð-
astir eru, að Manilius (árið 16 e. Kr.) hafi fyrstur notað þetta orð
um demanta, en upprunalega þýði þetta orð hinn óvinnandi, sem
Iýtur til þess, hve örðugt er að vinna úr slíkum steinum. Plinius
talar um fágæta steina, sem séu verðmætari en allir aðrir gim-
steinar, og sjáist þeir varla hjá öðrum en konungum. Lýsir hann
sex tegundum (afbrigðum), og er mjög liklegt, að sumir þeirra
hafi verið demantar, þótt eigi séu þeir nefndir Adamas-nafninu.
Er líklegt, að demantar hafi verið lítt kunnir meöal Rómverja á
þeim tímum. En síðari rómverskir rithöfundar geta um ýms fljót
í Indlandi, þar sem »Adamas« finnist innan um sand og möl. Mál-
fræðingar ætla, að nafnið hafi siðan smám saman breytzt og tekið
á sig eftirfarandi myndir: »Adamant, Adamaunt, Diamant«, og að
síðustu »Diamond« eða demantur.
Nafnkunnir demantar, sem sögur fóru af þegar snemma á
öldum, eru sumir enn til. Voru þeir víst nálega allir upprunnir úr
námunum á Indlandi. Elztu áreiðanlegu lýsingarnar á náminu þar
eru eftir lækni nokkurn frá Portúgal, er dvaldi þar eystra um skeið
sem læknir (1565), Garcia del Orca að nafni. En frakkneski kaup1-
maðurinn Tavernier (1605—1681), sem dvaldi all-lengi þar eystra,
sagði enn gleggra frá ýmsu, er við kom demöntunum, enda dvaldi
hann þar í mörg ár og keypti gimsteina. Segir hann frá ýmsum
nafnkunnum demöntum, sem þá voru til þar eystra.
Koh-i-noor (1. mynd) er nafnkunnastur af indversku dernöntun-
um. Hans er snemma á öldum getið í indverskum sögnum og sögu
hans má rekja frá byrjun 14. aldar, því að hann átti þá drjúgan þátt
í deilum og Vopnaviðskiptum milli þjóðhöfðingja eða konunga í
Indlandi og Afganistan. Árið 1739 var hann í eigu Nadir Shah í
Persíu. 1813 komst hann í eigu indverska verzlunarfélagsins miklá
og 1850 gaf félagið Victoriu Englandsdrottningu steiriinn. og hefir
hann síðan verið meðal fegurstu skrautgripa ensku krúnunnar. Er