Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1981, Side 6

Náttúrufræðingurinn - 1981, Side 6
dýpt hlaupsins austan Hafurseyjar er minna vitað en uppi við jökul hjá Sandfelli virðist það hafa verið a. m. k. 15—20 m (Páll Sveinsson 1930). Einnig er vitað að 2—3 m háar jakahrannir voru á hólmum í Kúðafljóti eftir hlaupið 1918. Þorvaldur Thoroddsen (1920) telur að hlaupið 1625 hafi á miðjum Mýrdalssandi verið 28 m djúpt oghlaupið 1755verið 100—150 m djúpt fyrir norðan Hafursey. Ekki er ljóst hvað hann á við þegar hann talar um miðjan Mýrdalssand en hvað hinu atriðinu víkur við fer hann vafalaust eftir sögn- inni um að vatn hafi þá runnið fram um Klofgil í Hafursey. EFNISFLUTNINGUR KÖTLUHLAUPA Takmarkaðir möguleikar eru á að reikna það magn efna, sem Kötluhlaup bera fram. Nokkur atriði liggja þó fyrir, þau er gefið geta nokkra hugmynd um það gífurlega magn, sem um er að ræða. Einna besta mynd af því gefa áður- nefndir „jöklar“, en haft skal í huga að jafnframt því, sem þessar malar- og sanddyngjur mynduðust færðist ströndin fram og eru um það margar heimildir bæði eldri og yngri (Safn til sögu íslands IV). 1 hlaupinu 1918 er talið að á breiðum kafla milli Hjörleifs- höfða og Höfðabrekkufjalls hafi sand- urinn færst fram um 4 km (Guðgeir Jó- hannsson 1919) og út á allt að 40 m dýpi, en að ári liðnu hafi Kötlutangi verið orðinn 2 km (Gísli Sveinsson 1919). Nú er hann að mestu horfinn. Jafnframt þessu hækkar svo sandurinn mjög verulega og við síðasta hlaup að dómi Einars H. Einarssonar (1975) um allt að 9 m a. m. k. á kafla milii Hjör- leifshöfða og Kaplagarða. VITNISBURÐUR SJÓNARVOTTA Enginn hefur séð Kötluhlaupið eins vel og Kjartan Leifur Markússon (1895—1964) eða haft tækifæri til að horfa á það frá óhultum stað, af Hjör- leifshöfða en þarátti hann þá heima. Að sögn Einars H. Einarssonar bónda og náttúrufræðings að Skammadalshóli í Mýrdal hafði Kjartan Leifur skrifað nákvæma lýsingu á því sem fyrir augu bar þann minnisverða dag 12. október 1918 er hlaupið geystist frarn báðum megin Höfðans. Ekki hefur heppnast að grafa upp hvar sú lýsing hefur verið prentuð og sama er að segja um lýsingu Gísla hreppstjóra Magnússonar í Norð- ur-Hjáleigu i Álftaveri, sem Gísli Sveinsson (1919) sýslumaður getur um í riti sínu um Kötlugosið 1918. Af þeim sökum fór ég þess á leit við Einar H. Einarsson að hann skrifaði niður fyrir mig lýsingu Kjartans Leifs á hlaupinu eins og hann hafi lýst því fyrir Einari. Hann varð góðfúslega við þeim tilmæl- um og fer hér á eftir útdráttur úr lýsingu Kjartans Leifs eins og Einar hefur skrif- að hana en ekki þykir ástæða til að taka hana með hér í heild. „Hraði hlaupsins var það mikill að ekki mundi léttur maður hafa haft að forða sér undan því þótt um skamma leið væri að ræða. Ekki sást neitt telj- andi vatn fyrr en hlaupröndin var komin fram hjá. Hlaupið rótaði upp garði á undan sér, stundum af svo miklum hraða að sandurinn virtist velta um sjálfan sig líkt og þegar brimalda brotnar á grunni. Líkara var það einhvers- 84

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.