Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 9

Unnsteinn Stefánsson
og Pétur Þorsteinsson:
Hvammsfjörður — endurnýjun
sjávar og vatnsbúskapur
INNGANGUR
Úr Breiðafirði sunnanverðum, milli
Fellsstrandar að norðan og Skógar-
strandar að sunnan, gengur Hvamms-
fjörður til austurs inn í landið. Hann er
um 36 km á lengd, talið frá Steinaklett-
um í Hvammsfjarðarröst að Búðardal,
og víðast hvar nálægt 10 km á breidd.
Breiðasund nefnist einu nafni svæðið
frá Stykkishólmi að eyjum fyrir mynni
Hvammsfjarðar. Sundið sjálft er all-
djúpt og hreint, en sitt hvoru megin við
jjað er fjöldi skerja og eyja. Frá Breiða-
sundi liggur Arneyjarsund til norðvest-
urs og er aðalleiðin út á Breiðafjörð. í
mynni Hvammsfjarðar eru fjölmargar
eyjar, hólmar og sker og milli þeirra
þröng og víðast mjög grunn sund,
þannig að fjörðurinn lokast jjví sem
næst. Helsta sundið og jafnframt aðal
siglingaleiðin nefnist Hvammsfjarðar-
röst eða Röst og nær frá Steinaklettum
að vestan að Máshólma að austan (1.
mynd). Samkvæmt Leiðsögubók fyrir
sjómenn við ísland (1949) er jDessi leið
bæði jaröng, grunn og straumhörð, svo
að öll skip verða þar að sæta sjávarföll-
um (liggjanda). Á vetrum, þegar
Hvammsfjörð leggur, getur Röstin orðið
ófær vegna ísreks. Þegar inn á
Hvammsfjörð er komiö, er sigling greið
og eyjar engar svo teljandi sé nema
Lambey undan Staðarfelli.
Árið 1896 mældu Danir dýpi í
Hvammsfirði og öll síðari dýptarkort
byggjast á joeim mælingum, sent gerðar
voru með handlóði. Mælingar í
Hvammsfjarðarröst gerði Friðrik heit-
inn Ólafsson, skólastjóri, árið 1934. Um
aðrar athuganir á dýpt og botnlagi i
Hvammsfirði er ekki vitað, og má jtví
fullyrða, að jjað sé nú löngu tímabært
að gert verði nákvæmt dýptarkort af
j^essu svæði.
Fáeinar líffræðilegar athuganir hafa
verið gerðar í Hvammsfirði á vegum
Hafrannsóknastofnunarinnar. I ágúst
1972 var hörpudiskaplógur dreginn víðs
vegar um fjörðinn á m/b Ölver (leið-
angursstjóri Hrafnkell Eiríksson), en
enginn hörpudiskur fannst. í nóvember
1976 var togað tvisvar með rækjuvörpu
á r/s Dröfn (leiðangursstjóri Hrafnkell
Eiríksson) í firðinum, og var aflinn
aðallega smásíld. Litli kampalampi sást
í öðru toginu. í júlí 1977 var r/s Dröfn
enn á ferðinni (leiöangursstjóri Ingvar
Hallgrímsson) og var togað þremur
sinnum með rækjuvörpu. Afli var aðal-
lega smásíld og smár koli, og litli
kampalampi sást í einu toginu. Loks er
þess að geta, að Erlingur Hauksson
kannaði útbreiðslu fjörudýra í
Hvammsfirði (1977).
Engar athuganir hafa verið gerðar
Náttúrufræðingurinn, 50 (2), 1980
87