Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1985, Page 44

Náttúrufræðingurinn - 1985, Page 44
Þyngdarkraftarnir skipa óverulegan sess í víxlverkun öreinda við allar að- stæður, sem við þekkjum. Þar ráða aðrir og öflugri kraftar, rafkraftar, segulkraftar og svokallaðir kjarna- kraftar, sem við höfum ekki beina reynslu af úr daglegu lífi. Athugum nú rafhlaðna öreind, sem myndar rafsvið umhverfis sig eins og allir rafhlaðnir hlutir. í öreindafræði er litið svo á, að rafsviðið sé gert úr ljóseindum, sem reyndar eru launeindir, en geta orðið að raunveru- legum ljóseindum fáist til þess orka. Ég verð að geta þess hér til nánari útskýringar, að það er ekki einungis ljós, sem gert er úr ljóseindum, heldur líka útvarpsbylgjur, varmageislun og Röntgengeislar. Eini munurinn á út- varpsbylgjum, sýnilegu ljósi og Röntgengeislum er orka ljóseindanna eða bylgjulengd þeirra. Orka ljós- eindar stendur í öfugu hlutfalli við bylgjulengd hennar. Útvarpsljóseindir eru orkuminnstar, Röntgenljóseindir eru orkumestar. Rafsviðið unthverfis öreindina verð- ur til vegna þess, að öreindin sendir frá sér ljóseindir í allar áttir. Þessar ljóseindir geta haft hvaða orku sem vera skal, en eru auðvitað launeindir. Þær snúa aftur til öreindarinnar og hverfa þar. Að öðrum kosti væru raf- hlaðnar öreindir sjálflýsandi, en við vitum, að svo er ekki. Við skulum því hugsa okkur rafsviðið umhverfis ör- eindina sem ský af launljóseindum. Ef önnur rafhlaðin öreind kemur á vett- vang, vitum við, að hún víxlverkar við rafsvið upphaflegu öreindarinnar. Ör- eindafræðingar hugsa sér víxlverkun- ina á þá lund, að nýja öreindin gleypi eina eða fleiri þeirra launljóseinda, sem eru í rafsviðinu og við það breytist hraði hennar og stefna. Hraði og stefna upphaflegu öreindarinnar breytist nú í samræmi við orku- breytingu aðkomuöreindarinnar þann- ig, að öll varðveislulögmál eðlisfræð- innar séu í heiðri höfð. Líta má svo á, að upphaflega öreindin breyti um hraða vegna þess, að sumar launljós- eindirnar, sem hún sendir út til að búa til rafsvið, snúi ekki aftur. í raun eru engin tök á að greina rafsvið annarrar öreindarinnar frá rafsviði hinnar. Þær hafa eitt sameiginlegt rafsvið, sem þær víxlverka báðar við. Víxlverkun tveggja öreinda eins og veriö var að lýsa nefnum við árekstur, þótt öreindirnar snertist auðvitað ekki. Þær snerta hins vegar launljós- eindahjúp hvor annarrar. Við slíkan árekstur myndast yfirleitt raunveru- legar Ijóseindir, sem má hugsa sér, að hafi losnað úr launljóseindahjúp ör- eindanna. Gerum nú ráð fyrir, að öreindirnar, sent til umræöu eru, séu rafeindir. Við sögðum áðan, að umhverfis hverja raf- eind væri hafsjór af launrafeindum og launjáeindum. Það er rétt að hugsa sér víxlverkun rafeindarinnar við þessar launeindir á líkan hátt og víxlverkun við raunverulegar jáeindir og raf- eindir. Mynd okkar af rafeind er því nú að verða flóknari. Unthverfis raf- eindina er ský launeinda: Rafeinda, jáeinda og ljóseinda. Launeindirnar víxlverka innbyrðis og við rafeindina. Hugtakið ein öreind hefur í raun tak- markað notagildi. Við höfum einbeitt okkur að útskýr- ingu á rafsviði og rafkröftum. Aðrir kraftar og svið, sem við sögu koma í víxlverkun öreinda hegða sér ekki ósvipað. Hverri tegund kraftsviðs sam- svarar a.m.k. ein tegund nokkurs kon- arxboð-öreinda, sem bera víxlverkun- ina milli öreinda á sama hátt og ljós- eindirnar voru boðberar rafkraftanna. Helsta einkenni rafkraftanna er að Ijóseindirnar eru massalausar og geta því verið hversu orkulitlar sem vera 38

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.