Náttúrufræðingurinn - 1985, Síða 9

í grófum dráttum má draga nokkrar
ályktanir um tengsl milli stærðar bráð-
ar og stærðar ræningja með hliðsjón af
2. og 3. mynd. Smávaxnir sviflægir og
botnlægir hryggleysingjar eru aðal-
fæða smáþorsksins á öllum árstímum.
Loðna og aðrar smávaxnar fisktegund-
ir eru yfirleitt helsta fæða þorsks af
miðlungsstærð. Stærsti þorskurinn
étur hins vegar einkum mun stærri
fisktegundir eins og kolmunna, karfa
og þorsk.
Fæðunám eftir svœðum
Hlutfallsleg þyngd helstu fæðuhópa
eftir svæðum er sýnd á 4. mynd, með
tilliti til lengdar þorsks.
Hjá ýmsum fæðuhópum, svo sem
loðnu, ljósátu og botndýrum, er nokk-
uð breytilegt eftir lengd þorsksins á
hvaða svæði viðkomandi bráð er mikil-
vægust. Hlutur loðnu er minnstur á
NA-svæði. Hlutur ljósátu er mjög mis-
jafn hjá smæsta þorskinum; mestur á
A-svæði en minnstur á NV-svæði.
Hjá öðrum fæðuhópum er mismun-
urinn öllu samfelldari eftir svæðum.
Þannig er hlutur kolmunna talsvert
meiri á A-svæði heldur en á norður-
svæðunum, og má ætla að þar sé um
að ræða tengsl við ætisgöngur kol-
munna á Austfjarðamið að sumarlagi.
Hlutur karfa er hins vegar langmestur
á NA-svæði og tengist það m. a. reki
karfaseiða með hafstraumum norður
fyrir land, sem er mjög breytilegt frá
ári til árs. f heild er hlutur sunddýra
öllu meiri á A-svæði heldur en á
norðursvæðum.
Breytileiki í fæðunámi eftir svæðum
er þó einna mestur hjá rækju (einkum
Pandalus borealis). Hlutur hennar er
langmestur á NV-svæði, fremur tak-
markaður á NA-svæði og hverfandi á
A-svæði. Þetta er í góðu samræmi við
svæðisskiptingu rækjuafla, en rækja er
einkum veidd á NV-svæði (95% af
heildarrækjuafla 1980 og 1981). Á
NA-svæði nam veiðin aðeins 5% og
hverfandi magn var veitt á A-svæði
(Anonymus 1982).
Ljóst er að fæðunám þorsks er í
heild allbreytilegt frá einu svæði til
annars. Þessi breytileiki er þó misjafn
eftir því hvaða bráð á í hlut. Telja
verður að magn (framboð) bráðarinn-
ar á hverju svæði sé ráðandi í þessu
tilliti. En það er aftur háð lifnaðarhátt-
um og umhverfisaðstæðum bráðarinn-
ar, t.d. ætisgöngum og hafstraumum, í
hversu miklu magni hún er á hverju
svæði á hverjum tíma.
Fæðumagn
Ákveðið samband er milli lengdar
fiska og fæðumagns í maga sem lýsa
má með veldisjöfnu:
W = a • Lb
þar sem W = meðal-
fæðumagn (g/maga)
L = lengd fisksins (cm)
a og b eru fastar
Hjá þorski er þetta samband sýnt á
5. mynd. Eins og sjá má er tiltölulega
lítill breytileiki í fæðumagni frá einum
árstíma til annars. Sambandinu milli
Iengdar þorsks og fæðumagns í maga
má lýsa með einni jöfnu á grundvelli
gagna frá árunum 1980-1982:
W = 4,83 • 10'5 • L3’18
r2 = 0,96
Sjálfrán
Hugtakið „sjálfrán“ er notað hér
um afrán þorsks á þorski eða almennt
um afrán á eigin tegund (á ensku nefnt
cannibalism).