Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 14

(50
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ina, leggjast á bakið með liöfuðið nálægt skaftinu og miða ein-
livern áberandi stað í skýinu við einn tindinn og bíða svo átekta
grafkyrr, unz hnoðrinn liefir breytt afstöðu sinni. Þá má snúa
skaftinu til, þangað til lirífuhausinn snýr þannig, að hnoðrinn
þræðir nákvæmlega meðfram lionum, og sýnir stefna lians þá,
í hvaða átt skýið hreyfist. A þennan hátt má fá vitneslcju um,
Iivaða vindált er ríkjandi uppi í loftinu, þar sem skýið er. Kemur
þá oft í Ijós, að þar er allt önnur vindstaða en á jörðu niðri. Stund-
um má sjá ský í mörgum mismunandi hæðum, og sýna þau ef
til vill Iivert fyrir sig mismunandi vindstöðu.
Flokkun skýja. Frá fornu fari eru til í alþýðumáli nöfn á
mörgum skýjum. Hafa veðurfræðingar tekið þau nöfn upp og
bætt við þau nýjum lieitum, eflir því sem jiurfa þótti. En áður
höfðu skýin verið flokkuð á vísindalegan Iiátt og þeim gefin
vísindaleg nöfn, þ. e latnesk heiti. Fvrst var þeim skipt í 10
flokka.En eins og gengur, þegar þekkingin eykst vegna aukinn-
ar tækni og ítarlegri rannsókna, þá hefir þessi skipting reynzt
ófullnægjandi, svo að nú eru lil orðnir margir undirflokkar,
tegundir og afbrigði, sem skipta orðið mörgum tugum. Er þar
tekið til greina útlit og gerð, hæð, uppruni og myndun, og enn
fíeira. Enda er ákvörðun skýjategunda einhver allra erfiðasti
þáttur venjulegra veðurathugana.
Latnesku heitin á skýjaflokkunum 10 eru dregin af útliti þeirra
og bæð og samsett af 5 orðum: altus, sem þýðir hár (lýsingar-
orðið en ekki nafnorðið), cirrus, sem þýðir hárlokkur eða kög-
ur á skikkju, cumulus, sem þýðir haugur, nimbus, sem þýðir
regnský og stratum, sem þýðir lag eða teppi.
Verður nú gefin stutt lýsing á hverjum þessara aðalflokka
fyrir sig.
Skýjategundir. 1. Cirrus (klósigar, fjaðurský). Snjóhvít
ský, þunn og gisin, greinast um loftið líkt og fjaðrir eða hríslur,
stundum með brúsk á öðrum enda.
2. Cirro-cumulus (blikuhnoðrar, dröfnuský). Hvít skýja-
breiða, samsett af smáum, skuggalausum hnoðrum eða dröfnum.
3. Cirro-slratus (blika). Þunn, hvílleit eða mjólkurlituð
slæða, oft svo þunn, að erfitt er að greina hana. Ef sól eða tungl
er á lofti, sést rosabaugur alltaf í blikunni. Þegar blikuskýin
eru orðin gráleit og svo þykk, að rosabaugurinn er horfinn og
hlutir varpa ekki skuggum, þótt sólkringlan sjáist í gegn, fær hún
annað nafn og tilheyrir næsta flokki, sem er miðský.
4. Alto-stratus (blikuþykkni, gráblika). Grátt eða dökkt og