Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1943, Síða 36

Náttúrufræðingurinn - 1943, Síða 36
82 NÁTTÚRUFRÆÐIN gurinn Ef í kátsjúk er blandað miklu af brennisteini, meira en 15%, og blandan síSan hituS í 4—7 klukkustundir upp í 120—150° C, þá verSur kátsjúkiS liart og bornkennt. Þetta harSvúlkaniseraSa kátsjúk er kallaS liarSgúmmi eSa ebónit. Úr þvi eru gerSir ýmsir munir, liárgreiSur, pípumunnstykki, rafmagnseinangrunaráhöld ýmiskonar, auk margs annars. ÞaS er liægt aS saga, bora, hefla og slípa ebónit. MeS því aS pressa duft af ebóniti viS liáan liila, er hægt aS búa til ýmsa liluti úr þvi, og má þannig jafnvel nota úrganginn af ebóniti einnig til framleiSslu á margskonar munum. Á fyrstu tugum þessarar aldar var ebónítiS notaS miklu meira en nú. En þá var tekiS upp á því aS framleiSa eftirlíkingu af ebóniti, m. a. vegna þess, hversu dýrt kátsjúkiS var. í þessar eftir- likingar var ýmist notaSur seliulósi1), aSallega viSarsellulósi, eggjahvituefni, t. d. ostefni mjólkurinnar, eSa fenól meS formal- íni. Þessar eftirlíkingar urSu brátt svo eftirsóttar, aS þeim tókst næstum aS útrýma ebónitinu, og eru þær nú orSnar sjálfstæS vörutegund, svo engum dettur lengur í hug aS tala um eftirlikingu í sambandi viS þær. Þessi efni eru nú alþekkt undir nöfnunum celluloid, cellófan, galalit, bakelit o. s. frv. Þetta er eitt dæmi um þaS, hvernig efni, sem upphaflega er framleitt til þess aS eftirlikja eitthvert náttúrlegt efni, reynist aS vera þarflegt og hentugt og jafnvel betra en náttúrlega efniS, svo aS notkun og framleiSsla eftirlíkingarinnar getur fariS fram úr vörutegund- inni, sem veriS var aS eftirlíkja. En áSur en algjörlega er skilizt viS náttúrlega kátsjúkiS, er x-étt aS geta þess, aS hægt er aS vinna töluvert af kátsjúki úr notuSum eSa slitnum kátsjúkvörum eSa úr kátsjúkúrgangi. Al- gengasta aSferSin, sem notuS er í þessu skyni, er sú, aS liita þessar vörur meS natronlút — í daglegu tali nefndur vitissódi — undir þrýstingi viS hiáan liita og þvo kátsjúkiS siSan vandlega á eftir. Oft hefir kátsjúkiS veriS svo ódýrt, aS þetta hefir alls elcki svaraS kostnaSi, en á tímum eins og þeiin, sem nú ganga yfir, er þetta auSvitaS notfært út í æsar. ‘vri wr'iiao í í,í,.S-3í-' i IV. Skömmu eftir aldmótin siSustu var fariS aS bera á skorti á 1) Sellulósi er í útvarpi og víSar nefndur trjákvoða! Baðmull, sem notuð er m. a. í ýmsar flíkur, er hreinn sellulósi. Þaö er erfitt að skilja, hvernig hægt er að kenna jafnhaldgóðan hlut og baðmull við kvoðu, en samkvæmt útvarpinu ætti að segja, að baðmull sé trjákvoða.

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.