Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 28

120
N ÁTTÚRUFRÆÐIN G U RINN
jurt og vatnalaukur, eru báðar norðlægar tegundir. Lenstungljurtin
á annað höfuðútbreiðslusvæði umhverfis Eyjafjörð, en iiefur auk
þessa fundizt á nokkrum stöðum á Vestfjörðum og einum stað á
Austfjörðum. Nær alla fundarstaði hennar má rekja til nágrennis
við „íslausu eyjarnar". Vatnalaukurinn hefur hins vegar ekki fund-
izt nema á Suðvesturlandi sunnan Borgarfjarðar, aðallega í grennd
við hæsta fjalllendi þess svæðis, og auk þess á Miðfelli í Árnessýslu.
Út frá þessu vildi ég telja líklegt, að báðar þessar tegundir iiefðu
lifað hér síðan á síðasta liléi ísáldarinnar. Báðar munu hafa takmark-
aða möguleika til útbreiðslu, svo að raunar er ekki undarlegt, þótt
þær hafi ekki dreifzt víðar.
Þegar kemur að hinum tegundunum, er annað uppi á teningnum.
Þær eru allar af suðlægum uppruna og teljast til þess flokks plantna,
sem suðlægastar eru hér á landi, eftir flokkaskiptingu Mölholm
Hansens. T. d. vantar þær allar nyrzt í Skandinavíu. Af þessum
sökum einum er varla trúlegt, að þær hefðu lifað hér af síðasta
jökulskeiðið, jafnvel þótt gert væri ráð fyrir, að íslaust svæði kynni
að hafa verið sunnan undir Eyjafjalla- og Mýrdalsjökli. Það er og
annað, sem einnig rnælir þar í móti. Á „plöntueyju" Suðurlandsins,
vaxa mjög fáar þeirra tegunda, sem eiga höfuðstöðvar á einhverri
hinna „eyjanna", og yarla nokkur þeirra tegunda, sem hér er um að
ræða, finnst á hinum eyjunum. Ég hygg því að svo stöddu mjög
óvarlegt að telja þessar tegundir í hópi eftirlifendanna frá jökul-
tímanum. Enda þótt ekkert yrði fullyrt í þessu efni, þá lægi mér
næst að ætla, að þessar tegundir hefðu flutzt inn með mönnum.
En þá mætti þó ætla, að þær fyndust víðar um landið, en þarna
sunnanlands. En í þessu sambandi væri vert að minnast þess, að
tvenn landnám hafa farið fram í þessu landi. Á undan Norðmönnum
var hingað allmikill flutningur manna frá Bretlandseyjum, einkum
til suðurstrandar landsins. Eftir því, sem ég fæ bezt séð af Flórum
þeim, sem ég hef rnilli handa, eru flestar, ef ekki allar þessara teg-
unda, drjúgum útbreiddari á Bretlandseyjum en í Noregi. Skal það
þó ekki fullyrt, þar sem táknanir Elórnanna í þessu efni eru ekki
sem nákvæmastar, en ef það væri rétt, sem mér virðist, þá styddi það
óneitanlega þá skoðun mína, að tegundir þessar hefðu flutzt frá
Bretlandseyjum, en ekki frá Nóregi. Benda má og á, að tvær þessara
umræddu tegunda, selgresi og stúfa, munu fyrrum hafa verið notað-
ar til lækninga, og liið sama má segja um garðabrúðu, sem einnig
á höfuðstöðvar sínar á Suðurlandi, þótt hún sé ekki tekin hér með,