Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 49

NÝR HRAUNHELLIR í HEKLU
141
um ekki meðferðis önur tæki til efnagreiningar en bragðlauka
tungunnar, og þeir reyndust alls ónógir. Hvorugur okkar kannað-
ist við bragðið af þessu salti. En nú hefur sýnishorn, sem ég tók af
því, verið rannsakað í Atvinnudeild Háskólans og reyndist vera
hreint glábersalt (Na2S04, 10H2O), að því er Gísli Þorkelsson, for-
stjóri Iðnaðardeiidar, hefur tjáð mér.
í þetta skipti hefðum við Ófergur getað safnað saman mörgum
kílógrömmum af glábersalti, ef við hefðum liaft ílát undir það. En
auðséð var, að það var að eyðast, renna sundur í hinu raka lofti inni
í hellinum. Og þegar ég kom þarna aftiir 94 dögum síðar, var orðið
miklu minna af saltinu. Sennilegt þykir mér, að það verði með öllu
liorfið næsta sumar.
Salt hefur fyrr fundizt eftir Heklugos, bæði á gosstöðvunum og
í nýrunnum hraunum, en aldrei fyrr glábersalt, svo að menn viti. —
í Flateyjarannál segir svo um Heklugosið 1341:
„Menn fóru til fjallsins, þar sem uppvarpið var . . . Hvítasalt svo
mikið lá þar umhverfis opnuna, að klifja mátti hesta af og brennu-
steini.“
Og um gosið 1845 ritaði Oddur Erlendsson iireppstjóri á Þúfu á
I.andi:
„Einnig kom mikið sall úr Heklu í þessu gosi. Var það bezt, sem
tekið var næst eldinum, og mátti kalla, að það gæfi lítið eftir neyzlu-
kaupstaðarsalti."
Af orðalagi í frásögn Ödds mætti ætla, að þar væri um matarsalt
(NaCl) að ræða. En danski náttúrufræðingurinn Schythe, sá sem
bezt rannsakaði Heklu eftir þetta gos, leggur lítinn trúnað á, að svo
hafi verið. Hann heldur því fram, að „salt“ það, er þá fannst í nýja
hrauninu, hafi verið salmíak (NH4C1), enda hafi þeir, sem fundu
það, talið bragðið af því öðruvísi en af matarsalti. Sjálfur fann liann
og einungis salmíak, og í sýnishornum, sem send voru utan til efna-
greiningar, reyndist vera mikið af salmíaki, en ekkert matarsalt.
Þorvaldur Thoroddsen er sömu skoðunar og Schythe og dregur af
henni þessa ályktun: „Hvítasaltið [sem um getur í Flateyjarannál]
hefir líklega verið salmíak" (Lýs. ísl. II, bls. 97).
Eftir fund glábersaltsins í Karelshelli má eins búast við, að
„hvítasaltið" hafi verið glábersalt.
Eftir ferð okkar Ófeigs í Næfurholti kom enginn maður í Karels-
Iielli fyrr en 11. september s.l. Um þá helgi efndi Ferðafélag íslands
til liópferðar þangað. Kristján Ó. Skagfjörð var fararstjóri, en ég