Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 14

106
N ÁTTÚRUFRÆÐIN GURIN N
syn þess, víkka svið líffræðinnar (í víðustu merkingu þess orðs) út
fyrir jörðina. Líkt og mörk eðlisfræðinnar (um 17 hundruð) og efna-
fræðmnar (á 19. öld) voru flutt ú.t til stjarnanna, eins skyldi líffræðin
ná til þeirra. Leiðin til þess væri aukin þekking mannanna á eðli
sjálfra sín. Hann var stundum vonlítill, að mennirnir vildu þiggja
þau sannindi, sem liann flutti þeirn og þeim var lífsnauðsynlegt að
þiggja, ef vel ætti að fara fyrir vitsmunaverum jarðar. En þeim mun
mikilsverðari sem sannindin eru, því erfiðara ei; a þau með að sigra.
Ur öllum heimsspekiritum hans leggur vináttu til manna og mik-
inn vilja til þess að hjálpa þeim að átta sig á mikilleik alheimsins og
tilgangi lífsins.
Helgi Pjeturss ritaði allra manna fegursta íslenzku. Hann hafði
sérstæðan rithátt, mjúkan og stæltan eins og hann var sjálfur. Hann
gat fyrirhafnarlaust skrifað þannig á íslenzku um erfiðustu viðfangs-
efni náttúrufræðinnar, að fegurð tungunnar kom jafnvel í 1 jós og
efnið sjálft skýrð’st. Hann jók íslenzkuna mörgum nýyrðum og nýj-
um orðasamböndum á sviði heimsspeki og náttúrufræði, og liann
kaus að rita bækur sínar um beimsspeki á móðurmálinu, til Jress að
íslenzk þjóð, sem liann trúði, að ætti mikið og göfugt hlutverk að
vinna í sambandi við framvindu lífsins á jörðinni, nyti þeirra sem
bezt. En það verður erfitt að verjast þeirri hugsun, að bækur Helga
séu skrifaðar á tungu lielzt til fámennrar Jijóðar, til Jaess að efni
þeirra komi mannkyninu að Jieim notum, sem hann vildi og taldi
því svo nauðsynlegt. En töluvert finnst mér Jmrfa til þess að geta al-
gerlega gengið framhjá rithöfundinum dr. Helga Pjeturss, Jiegar um
íslenzkar nútímabókmenntir er ritað. Sumum er það gæfa að vera
íslendingur en öðrum virðist )>að ógæfa.
Maðurinn. Þegar ég var barn, kom Helgi Pjeturss beima og afi
minn fylgdi lionum út á Flateyjardalsheiði. Mig rámar enn í, með
hve mikilli lotningu og aðdáun fólkið talaði um Jjennan mann, sem
skoðaði fjöllin og skrifað hafði „Grænlandsför". Síðar á ævinni bar
fundum okkar alloft saman. Hann ræddi þá um Jtau mál, sem hon-
um voru hjartfólgnust, aldrei lengi í senn, en einarðlega. Hann
minntist oft á jarðfræðirannsóknir íslands, bæði fyrr og nú, og hon-
um var mikið kappsmál, að sérstök jarðfræðistofnun gæti risið hér
upp með svipuðu sniði og á hinum Norðurlöndunum. Hann áleit,
að með því eina móti gæti jarðfræðirannsóknum á íslandi Jaokað
áfram ofurlítið. Hann dáðist oft við mig að dugnaði Þorvalds Thor-