Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 11

JARÐSKJÁLFTAR Á ÍSLANDI ÁRIÐ 1953
5
23. október fundust vægir jarðskjálftakippir í Hveragerði kl. 12:36
og 14:56 og nokkru meiri kippur kl. 20:45 (sumartími). Tveir fyrri
kippirnir fundust einnig á Selfossi, en sá síðasti m. a. í Reykjavík
(II—III) og Eyrarbakka.
Hræringar þessar sáust á jarðskjálftamælunum í Reykjavik, og var
sú síðasta langmest. Einnig sýndu mælarnir nokkrar minni hræring-
ar þennan dag. Upptök þeirra hafa að líkindum verið á sama stað
og 20. ágúst.
30. nóvember kl. 20:16 fannst lítils háttar jarðhræring í Grímsey.
15. cLesember kl. 17 fannst vægur jarðskjálfti (III stig) á Hornbjargs-
vita. Þar sem jarðskjálftar eru afar sjaldgæfir á Vestfjörðum, þá er
þetta mjög óvenjuleg frétt.
Nokkur orð um stœr'S jarSskjáljta.
Öllum er kunnugt, að jarðskjálftar eru mjög misjafnlega miklir.
Sumir valda tjóni, miklu eða litlu, en langflestir valda engu tjóni á
mannvirkjum eða öðru þvi, sem mennirnir telja eign sina.
Fyrr á tímum voru jarðskjálftar metnir eftir því tjóni, sem þeir
ullu. Sá jarðskjálfti, sem miklu tjóni olli, var talinn mikill, en lítill
var sá jarðskjálfti, sem litlu eða engu tjóni olli.
Þegar farið var að starfrækja jarðskjálftamæla, kom í ljós, að marg-
ir þeir jarðskjálftar, sem mest áberandi voru á mælunum, fundust
litið eða ekki, og hefðu því verið taldir litlir eftir fyrri tima venjum.
Þetta voru oftast jarðskjálftar, sem áttu upptök á hafsbotni eða á
mjög strjálbyggðum landsvæðum.
Með hliðsjón af þeirri reynslu, sem fengizt hafði af mælingum
jarðskjálfta, var á fjórða tug aldarinnar lýst aðferð til að meta stœrð
jarðskjálftanna eftir þeim upplýsingum, sem jarðskjálftamælarnir
gáfu. Það mál, sem þannig fékkst, nefni ég hér stærS jarðskjálftans
(á ensku „earthquake magnitude“).
Stærð jarðskjálfta var í upphafi skýrgreind sem logariþminn af því
útslagi (mælt í Uooo mm), sem ákveðin tegund af jarðskjálftamæl-
um gaf, ef upptök jarðskjálftans voru í 100 km fjarlægð. Síðar hefur
þetta verið útfært þannig, að nú er hægt að meta stærð jarðskjálfta
eftir mælingum hvers konar jarðskjálftamæla og í hvaða fjarlægð,
sem upptökin eru.
Eftirfarandi upplýsingar geta e. t. v. gefið lesendum örlitla hug-
mynd um, hvað átt er við, þegar talað er um stærð jarðskjálfta.