Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 22

Finnur Guðmundsson:
Islenzkir fuglar VIII
Kjói (Steicoiaiius paiasiticus (L.))
Kjóinn er miðlungsstór fugl og svipaður mófum í vexti. Hann telst
til kjóaættarinnar, en til hennar teljast einnig skúmurinn og tvær aðr-
ar kjóategundir (litli kjói og störi kjói), er stundum sjást hér vor og
haust, en verpa hér ekki. Kjóar, máfar og kríur teljast til sama undir-
ættbálks (Lari). Kjóinn er afar rennilegur og flugfimur fugl, en það,
sem einkennir hann þó mest, er stélið, en tvær miðfjaðrir þess eru
miklu lengri en hinar stélfjaðrirnar, og skaga því aftur úr stélinu
eins og hali. Fullorðnir kjóar vega 350—450 g. Stærðarmunur eftir
kynferði er mjög lítdl, en þó er kvenfuglinn oftast ívið stærri en
karlfuglinn.
Hjá kjóanum koma fram tvö litarafbrigði, sem standa ekki í neinu
sambandi við aldur eða kynferði, eins og oft er álitið. Með tilliti til
litarins er í daglegu tali talað um svarta og skjótta kjóa. Hinir svo-
nefndu svörtu kjóar eru í sumarbúningi dökkbrúnir að ofanverðu,
en sótbrúnir og mun ljósari (með gráleitum blæ) að neðanverðu.
Ofan á höfði er svört hetta, sem nær niður að augum og aftur á
hnakka. Hetta þessi er þó oft ógreinileg. Höfuðhliðar aftan við augu
eru oft með meira eða minna áberandi strágulum blæ. Á fuglum í
vetrarbúningi eru fjaðrimar á framanverðu baki oft ryðlitar í odd-
inn, og á neðanverðum fuglinum em sumar fjaðrir með ógreinileg-
um ljósbrúngulum þverflikmm- Annars virðist svo sem stundum sé
mjög lítill munur á sumar- og vetrarbúningi lijá þessu litarafbrigði.
Ungfuglar ó fyrsta ári em brúnir með ryðlitum fjaðrajöðrum á herð-
um; og á undirgumpi, undirstélþökum og undirvængþökum em
breiðar ryðlitar þverflikrur. — Skjóttu kjóarnir eru í sumarbúningi
hvítir að neðan og með hvítan eða gulhvítan liálskraga, sem stundum
nær þó ekki alveg saman aftan á hálsinum. Á bringuhliðum em grá-
brúnar flikrur, sem stundum ná saman og mynda grábrúnt belti
þvert yfir uppbringu og neðanverðan háls. Á síðum, undirgumpi og
undirstélþökum er fuglinn grábmnn- Kollhettan er svört, og að ofan-
verðu er fuglinn að öðru leyti eins á lit og svörtu kjóarnir. Á vet-