Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 25

ISLENZKIR FUGLAR VIII
17
uraa eru fjaðrir kollhettunnar með hvítleitum jöðrum, og á baki og
'herðum eru fjaðrajaðrar einnig hvítir. Á hálsi og kverk eru brún-
leitar flikrur. Ungfuglar á fyrsta ári eru mjög breytilegir á lit. Þeir
geta verið gráhvítir á höfði og hálsi með brúnum rákum, og að neðan-
verðu hvítir með brúnum fjaðraoddum. Að ofanverðu eru þeir oft-
ast dökkbrúnir með gulbrúnum eða ryðlitum fjaðrajöðrum. — Hjá
báðum litarafbrigðunum eru dúnungarnir dökkbrúnir, stundum þó
lítið eitt ljósari (grárri) að neðanverðu, í kringum augun, á kverk
og á vængbroddum. Ungfuglar fá ekki að fullu lit fullorðinna fugla,
fyrr en þeir eru 3—4 ára. Nef og fætur eru eins á lit hjá báðum
litarafbrigðunum. Nefið er grásvart, svart í oddinn. Fætur eru svart-
ir. Á ungfuglum er nefið blágrátt, dekkra í oddinn, og fæturnir eru
einnig blágráir að öðru leyti en því, að fremri hluti sundfitja er
svartur. Lithimna augans er dökkbrún.
Varpheimkynni kjóans eru í norðlægum löndum allt í kringum
hnöttinn, einkum þó norðan heimsskautsbaugs. Hann er meðal ann-
ars varpfugl nyrzt í Skotlandi og á skozku eyjunum, i Færeyjum og
á íslandi, á Jan Mayen, Bjarnareyju, Svalbarða, Franz Jósefslandi
og Novaja Zemlja- Hann er ennfremur varpfugl í Noregi, Svíþjóð og
Finnlandi og íshafslöndum Rússlands og Sibiríu allt austur að Ber-
ingshafi. Hann er og varpfugl í íshafslöndum Ameriku frá Alaska
til Grænlands, þar sem hann verpur bæði á vestur- og austurströnd-
inni. Kjóinn er farfugl, og eru vetrarheimkynni hans aðallega á suð-
urhveli jarðar. Utan varptímans gerist hann úthafsfugl, og ná vetrar-
heimkynni hans á Atlantshafinu allt suður á móts við suðurodda
Afríku.
Hér á landi er kjóinn algengur varpfugl um allt land- Hann mun
vera algengastur á láglendi og í dölum, en hann er einnig allalgeng-
ur varpfugl til fjalla og á heiðum uppi, svo og í gróðurverum Mið-
hálendisins allt upp að jöklarótum. Þess má og geta, að Kvískerja-
bræður hafa fundið kjóahreiður í Esjufjöllum, sem skaga upp úr
Vatnajökli sunnanverðum, og einnig hafa þeir fundið kjóahreiður á
Breiðamerkurjökli. Var það í grjótröndinni, er gengur frá Esjufjöll-
um niður á Breiðamerkursand, ca. 4—5 km framan við miðfjalla-
rana Esjufjalla. Hvergi veit ég þó til þess, að kjóar verpi hér i meira
en 600—700 m hæð yfir sjó. I3ess má að lokum geta, að sums staðar
verpa kjóar hér í eyjum með ströndum fram. I Breiðafjarðareyjum
verpur t. d. slæðingur af kjóa, bæði í Vestureyjum og þó einkum í
Suðureyjum, og talið er, að kjóar hafi orpið í Grímsey.