Náttúrufræðingurinn - 1989, Blaðsíða 13

Þóra Ellen Þórhallsdóttir
Hið íslenska náttúrufræðifélag
100 ára
Ræða formanns á afmælishátíð 1. október 1989
Stofnfundur Hins íslenska náttúru-
fræðifélags var haldinn í leikfimihúsi
barnaskólans í Reykjavík 16. júlí 1889.
Þeir sem til fundarins boðuðu voru
Stefán Stefánsson þá skólameistari á
Akureyri, Benedikt Gröndal skáld,
Þorvaldur Thoroddsen prófessor,
Björn Jensson kennari og Jónassen
landlæknir. Að öðrum ólöstuðum má
telja að Stefán Stefánsson hafi verið
aðalhvatamaður að stofnun félagsins.
Tveimur árum áður höfðu hann og
Björn Bjarnarson, seinna sýslumaður,
staðið að stofnun íslensks náttúru-
fræðifélags í Kaupmannahöfn en það
félag varð skammlíft. Aðdragandann
að stofnun náttúrufræðifélags á ís-
landi má þó rekja beint til þessa félags
í Danmörku. Stofnfélagar Hins ís-
lenska náttúrufræðifélags voru 58 tals-
ins. Á 50 ára afmæli félagsins árið
1939 voru þeir 175 en nú eftir 100 ára
starf eru félagsmenn orðnir tæplega
2000.
í byrjun þessarar aldar verða þátta-
skii í íslenskum náttúrurannsóknum.
Eggert Ólafsson, Jónas Hallgrímsson
og nokkrir aðrir höfðu að vísu áður
lagt stund á slíkar rannsóknir, en laust
fyrir aldamótin tók að skila sér heim
fyrsta kynslóð íslenskra náttúrufræð-
inga sem auðnaðist að gera náttúru-
fræði að ævistarfi. Þetta voru þeir
Stefán Stefánsson grasafræðingur,
Þorvaldur Thoroddsen jarðfræðingur,
Benedikt Gröndal (sem var menntað-
ur náttúrufræðingur þótt hann sé
miklu þekktari sem skáld og rithöf-
undur), Bjarni Sæmundsson dýrafræð-
ingur, Helgi Pjeturss jarðfræðingur og
Helgi Jónsson grasafræðingur. Þessir
menn unnu brautryðjendastarf í rann-
sóknum, hver á sínu sviði, við að skrá
og lýsa náttúru landsins: Þorvaldur
Thoroddsen gerði eina jarðfræðikort-
ið sem enn er til af landinu öllu, Stef-
án samdi Flóru íslands, Bjarni vann
að rannsóknum á íslenskum dýrum,
þó sérlega sjávardýrum og fiskum,
Helgi Pjeturss lagði mikilsverðan
skerf til rannsókna á jökulskeiðum og
jarðlagatímatali íslands og Helgi Jóns-
son vann m.a. að rannsóknum á ís-
lenskum þörungum og gróðursam-
félögum. Það er ekki tilviljun að
heimkomu þeirra ber upp á sama tíma
og stofnun félagsins en þessir menn
voru máttarstoðirnar í starfi Hins ís-
lenska náttúrufræðifélags fyrstu ára-
tugina.
Náttúrufræðingurinn 59 (3), bls. 123-128, 1989.
123