Fréttablaðið - 18.05.2009, Blaðsíða 12

12 18. maí 2009 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Örlygur Hnefill Jónsson skrifar um
nýtingu auðlinda
Samdráttur í hefðbundnum atvinnu-vegum landsbyggðarinnar hefur verið
viðvarandi undanfarna áratugi. Breyting-
ar í landbúnaði og fækkun starfa hefur
sett mark sitt á landsbyggð alla. Sama
er að segja um sjávarútveginn þar sem
niður skurður veiðiheimilda og tilflutning-
ur minnkandi kvóta hefur farið illa með byggð-
ir. Við þessa stöðu hefur m.a. verið litið til þess að
nýta þær orkuauðlindir sem landið býr yfir. Fall-
vötn hafa verið virkjuð og lengst af var rekin sú
nýlendustefna að flytja orkuna inn á höfuðborg-
arsvæðið til þess að efla þar atvinnu og styrkja
byggð.
Nú er hinsvegar komið það hljóð í strokkinn að
landsbyggðin vill og þarf á öllum sínum möguleik-
um að halda. Því segjum við Þingeyingar að við
ætlum að nýta orku okkar landshluta til atvinnu-
uppbyggingar í heimabyggð. Það sama hafa Aust-
firðingar gert og sjá vildi ég það sama í auknum
mæli á Suðurlandi og í Þorlákshöfn, Grindavík
og Reykjanesbæ. Allir þekkja uppbygginguna á
Hvalfjarðarströnd og Vestfirðingar eiga sóknar-
færi í því að treysta raforkuframleiðslu sína og
rafmagnsöryggi. Á Norðurlandi vestra
eru möguleikar að framleiða rafmagn og
sjálfsagt væri að nýta það rafmagn sem nú
er framleitt í Blönduvirkjun til að styrkja
heimabyggðina þar sem á þarf að halda.
Meðan ríkir íslenskir bankar lánuðu til
fjárfestinga í útlöndum sem fuku í vindinn
var Byggðastofnun að lána til innlendrar
atvinnuuppbyggingar, m.a. í sjávarútvegi,
ferðaþjónustu og nýsköpun sem skapar
gjaldeyri og veitir vinnu. Eins hefur stofn-
unin aukið lánveitingar sínar til landbún-
aðar, sem er mikið byggðamál, sem treystir byggð
og sparar gjaldeyri. Nú er treyst á þessa atvinnu-
vegi sem aldrei fyrr og munu auðlindir lands-
byggðarinnar vega þungt í endurreisninni.
Ársfundur Byggðastofnunar verður haldinn á
Hótel Reynihlíð 20. maí 2009 kl. 13.00 og er öllum
velkomið að mæta til fundarins. Umræðuefni
fundarins verður nýting orkuauðlinda til svæðis-
bundinnar uppbyggingar. Verða þannig skoðað-
ir þeir möguleikar sem þjóð okkar á til að komast
betur og fyrr upp úr því fúafeni skulda og alþjóð-
legrar skammar sem við erum öll í. Með nýtingu
auðlinda getum við eflt innviði samfélagsins, heil-
brigðis- og menntakerfi, menningu og mannlíf.
Höfundur er varaþingmaður og formaður stjórnar
Byggðastofnunar.
Auður Íslands
ÖRLYGUR HNEFILL
JÓNSSON
Ó
lafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, varaði við
því í þingsetningarræðu sinni á föstudag að umræð-
an um aðild Íslands að Evrópusambandinu gæti orðið
efniviður í svo alvarlegan ágreining að hún gæti skipt
þjóðinni í tvær andstæðar fylkingar. Vísaði hann þar
til þess hvernig á liðnum áratugum „ágreiningur um tengslin
við önnur ríki klauf þjóðina í herðar niður, sundraði samstöðu á
örlagastundum“. Því þurfi „öll meðferð málsins að vera með þeim
hætti að sem flestir verði sáttir“.
Undir þessi orð forsetans má taka. En gagnrýna má þá sam-
líkingu sem hann dregur milli umræðunnar um aðild að Evrópu-
sambandinu og umræðunnar um veru erlends herliðs hér á landi,
sem hann var augljóslega að vísa til.
Nær væri að líta á umræðuna sem átti sér stað í kringum tvö
stærstu skrefin sem Ísland hefur stigið til þessa til þátttöku í evr-
ópskum samstarfsstofnunum. Bæði í aðdraganda þess að Ísland
gekk í EFTA árið 1970 (áratug síðar en næstu nágrannaríkin) og
í Evrópska efnahagssvæðið árið 1994 veittu viss öfl í íslenzku
stjórnmálalífi hatramma andstöðu gegn því að þessi skref væru
stigin. Sú andstaða nánast gufaði upp í kjölfar þess að skrefin
voru stigin. Af þessari reynslu að dæma liggur nærri að ætla
að svipað muni eiga sér stað varðandi næsta skref, sem nú er til
umræðu: innganga í Evrópusambandið.
Með öðrum orðum: fyrri átök um Evrópumál skildu ekki eftir
sig ámóta gjá og átökin um hersetuna og NATO-aðild ollu. Að
þessu leytinu má gagnrýna varnaðarorð forsetans í þingsetn-
ingarræðunni. En sú hætta á klofningi sem hann varar við er
þó tvímælalaust fyrir hendi, ekki sízt vegna þess einmitt að það
stendur til að halda þjóðaratkvæðagreiðslu um hinn væntanlega
aðildarsamning við ESB.
Þar með er nefnilega líka fyrirsjáanlegt að hér myndist þver-
pólitískar „já“- og „nei“-hreyfingar svipað og þekkist frá Nor-
egi, þar sem fullgerður aðildarsamningur hefur tvisvar verið
naumlega felldur í þjóðaratkvæðagreiðslu. Norsku nei-in tvö eru
reyndar einu dæmin úr sögu Evrópusambandsins þar sem aðildar-
samningar hafa verið felldir. Reynsla Norðmanna og annarra
þjóða af slíkum atkvæðagreiðslum er sú, að í áróðursstríðinu vill
gjarnan fara svo að tilfinningarök og upphrópanir vega þyngra
þegar á reynir en yfirveguð skynsemisrök. Það liggur einfaldlega
í hlutarins eðli að slíkt fylgir atkvæðagreiðslu, þar sem tekizt er
á um stórt mál sem varðar hagsmuni margra sérhagsmunahópa
og höfðar til tilfinninga kjósenda. Í áróðursstríðinu eru rökin
gjarnan einfölduð og valkostirnir – sem eru jú aðeins tveir – mál-
aðir í svart-hvítu.
„Við þurfum öll að hafa í huga, hvaða stöðu sem við gegnum
eða hver sem afstaðan er til aðildar, að í þessum efnum er það
þjóðin sem ræður. Okkar skylda er fyrst og fremst að búa málið
vel í hennar dóm, að forðast eftir fremsta megni að úrslitin skilji
eftir djúpstæða gjá.“ Vonandi taka sem flestir þessi orð forsetans
til sín og láta heildarhag íslenzku þjóðarinnar verða sér leiðarljós
í þeim slag sem framundan er.
Meint hætta á klofningi vegna ESB-umræðu:
Ólíku
saman að jafna
AUÐUNN ARNÓRSSON SKRIFAR
Við horfðum á Evróvisjón og á eftir fóru krakkarnir út á
töfrastaðinn sem er skammt frá og
komu til baka með fjögurra laufa
smára, fimm laufa smára – og ein
hafði meira að segja fundið sex
laufa smára.
Þau komu til baka með lófafylli
af fyrirheitum. Svo að allar óskir
megi rætast. Því að stundum koma
líka dagar sem rætast: sumarblíða
sem engan endi ætlar að taka í
mildi sinni og örlæti á sólargeisla,
himinninn heiður, hafið skínandi,
fjöllin tindra í fjarska og grasið
ilmar … Og heimurinn er stór og
góður við okkur og okkur virðast
allir vegir færir, bara ef við stíg-
um rétt til jarðar núna …
Hún var í bláum kjól sem ég
er því miður ólæs á því ég kann
ekki táknfræði kjóla jafn vel og
ég ætti að gera en ég leyfi mér
samt að giska á að hann kunni að
hafa snúist um töfrastund fátæku
stúlkunnar. Hann var blár eins og
fjarskinn, með fjöðrum sem minna
á flug til ævintýrahallanna þar
sem höfrungarnir kátu leika sér
allan daginn og þangað sem segl-
skipin sigla þöndum seglum. Hún
var auðvitað glæsileg og að sjálf-
sögðu geislandi og skilaboðin sem
lagið sendi svo ísmeygilega voru
aldrei áréttuð í sjálfum flutningn-
um þar sem ævintýrið, bláminn og
leikurinn ríktu. Þess þurfti ekki.
Þau blöstu við.
Hvað hef ég gert?
Fulltrúi þjóðar á svona leikum er
einmitt fulltrúi þjóðar; einhvers
konar aðalsamningamaður í flókn-
um ósögðum samningaviðræðum
um stað í samfélagi þjóðanna:
sjáið mig/virðið mig/óttist mig/
girnist mig/aumkið mig. Stundum
er sendur einhver sem á að ryðja
sér braut áfram; stundum einhver
sem á að impónera með vandlega
sviðsettum ögrunaraðgerðum;
stundum eitthvað annað.
Popplög eru alltaf um eitthvað
annað. Sérstaklega lög um ástina
– þau eru sjaldnast um ástina. Is
it true? fjallar þannig formlega
um ástarsamband sem farið hefur
út um þúfur og annar aðili þess
reynir eftir á að átta sig á því sem
gerst hefur og hvar sökin liggur.
En lagið er auðvitað ekki um það.
Það sýnir ráðvilltan ungling
sem kemur fyrir okkur „daginn
eftir“ og hefur gert eitthvað
óheyrilega hræðilegt af sér. Og
spyr: Getur það verið? Hvað hef
ég gert? Hvað kom fyrir mig? Er
þetta satt? Varð mér á? Klúðraði
ég öllu? Er allt mér að kenna? Eða
plataðir þú mig? Og geturðu nokk-
urn tímann fyrirgefið mér allt
þetta sem gerðist?
Er þetta satt? Er þetta virki-
lega svona slæmt? Og svarið er:
Já því miður, svona slæmt. Þjóðin
ber hópsök, og hópsök er eðli sínu
samkvæmt ævinlega ómakleg
gagnvart hverjum og einum. Þjóð-
in lifði um efni fram eins og það er
kallað. Það táknar ekki að hvert og
eitt okkar hafi lifað um efni fram,
heldur hitt að vissir einstaklingar
gerðu það í nafni þjóðarinnar,
skópu gjaldeyrishalla með brjál-
æðislegum peningaumsvifum svo
að Íslendingum er nú ekki treyst
af alþjóðasamfélaginu til að að
fara með fé sjálfir: himinhátt
vaxtastigið sem erlendir tilsjónar-
menn og landstjórar AGS standa
fyrir er til vitnis um að þeir líta
svo á að ekki megi lána Íslend-
ingum fé, hvorki einstaklingum
né fyrirtækjum – það muni óðara
fara í einhverja vitleysu.
Iðrun og auðmýkt
Er þetta satt? Já, því miður: svona
slæmt. Þið fluguð hærra en þið
komust, seildust eftir meiru en þið
réðuð við, fenguð meira fé að láni
en þið reyndust borgunarmenn
fyrir og þið eruð ekki fær um að
fara með fé. Þið hafið fyrirgert
rétti ykkar til sjálfstæðis því að
þið reyndust ekki kunna fótum
ykkar forráð þegar á reyndi.
Þannig lítum við út í augum
heimsins. Við súpum nú seyðið af
Sjálfstæðisárunum átján þegar
vaðið var um veraldarrann af
engri fyrirhyggju en ærnum þótta.
Hún stóð þarna í bláum og fiðr-
uðum kjól, fátæka stúlkan sem átti
þessa töfrastund, og lagði hönd
á hjartastað áður en hún opnaði
faðminn til að hleypa út sorgunum
og heimurinn fann að iðrun
hennar og auðmýkt var sönn og
sök okkar gufaði upp með hverju
orði sem rann fram af hennar
munni, sveif burt með seglskip-
unum stóru í bláan fjarskann þar
sem höfrungarnir dansa við kátar
öldur – og vitanlega gat heimurinn
ekki annað en fyrirgefið allt það
sem á undan fór á vegum þeirra
sem hún fór nú með umboð fyrir,
aðalsamningamaðurinn Jóhanna
unga á meðan eldri Jóhanna sat
heima þegjandaleg og starfsöm að
greiða úr óreiðunni. Á eftir fóru
svo krakkarnir út í eilíft sumar-
kvöldið og komu til baka með lófa-
fylli af fyrirheitum.
Lófafylli af fyrirheitum
Is it true?
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG |
Hvað ef?
Þá er Evróvisjón-æðinu lokið þetta
árið og uppskeran var betri en oft
áður. Annað sætið varð niðurstaðan
og er það glæsilegur árangur. Af því
tilefni var blásið til sigurhátíðar á
Austurvelli, hvar Páll Óskar lék lög
af geisladiskum. Að lokum kom svo
stjarnan sjálf, Jóhanna Guðrún, og
söng lagið við mikinn fögnuð.
Menn spyrja sig nú
hvað hefði orðið
hefði Ísland sigrað í
keppninni, hvernig
sigurhátíðin hefði þá
verið. Víst er þó að
fáar þjóðir halda
jafn glæsilegar
annars sætis-
hátíðir og við.
Heiðursgusan
Meðal þess sem gert var söngkon-
unni ungu til heiðurs var að sprauta
vatni á flugvélina sem hún ferðaðist
með, en slíku fylgir víst töluverður
heiður. Sjá mátti vígalega slökkvibíla,
beggja megin vélar, dæla vatni af
miklum móð yfir flugvélina, í sann-
kölluðum heiðursboga.
Þetta býður upp á alls kyns
skemmtilegar útgáfur þar sem
maður getur í tíma og ótíma
sprautað vatni á
hina og þessa í
kringum mann, allt
í nafni heiðurs-
ins.
Eins og við þoldum
Meðal þeirra sem reikna má að hafi
andað léttar þegar í ljós kom að
Norðmaðurinn með barnsandlitið
hafði yfirhöndina eru menntamála-
ráðherra og sjónvarpsstjóri. Páll
Magnússon orðaði þetta sjálfur mjög
skemmtilega í gær: „Sigurganga
hennar var eins mikil og Ríkisútvarp-
ið þoldi.“
Þó væri það líklega atvinnu-
skapandi hefðum við sigrað og
þurft að halda keppnina að ári. Í
það minnsta hefðu allir reykvéla-,
vindvéla- og sviðssprenginga-
meistarar þessa lands haft
næga vinnu, að ekki sé
talað um sérfræðinga í
heljarstökkum.
kolbeinn@frettabladid.is