Samvinnan - 01.06.1948, Page 11

ka augað
marfjalli
r-------------------------------a
MINNISMERKI
Hin risavaxni stjörnuturn á Palo-
marfjalli er minnismerki um vís-
indamanninn Georg Ellery Hale er
starfaði við tækniháskólann í Kali-
fomíuríki. Hann kom upp Yerkes
stjarnfræðirannsóknarstöðinni 1897,
sem hafði 40 þumlunga stjarnkíki, og
síðar Wilson-stöðinni, sem hafði yfir
að ráða 100 þunmlunga kíki. Strax
að þessu verki loknu, hóf hann að
undirbúa smíði helmingi voldugri
kíkis. Eftir fráfall han stók ríkið og
stofnanir verkið að sér og veitti til
nær 7 milljónir dollara. Er það mesta
fjárveiting til slíkra rannsókna, sem
nokkru sinni hefur verið gerð.
mennirnir kalla hann „sívalninginn" a£
gönilum vana.
Aðeins bakið á speglinum, í neðri enda
stálrammans, sést þegar maður stendur á
gólfinu niðri. Það er fyrst þegar maður lítur
niður eftir stálrammanum, er kominn alla
leið upp í topp hans, að hinn heimsfrægi
spegill sést. Þar blasir hann við auguna, eins
og heljarstór, silfurtær tjörn, og gleypir
endurskin stjarnanna.
Spegillinn safnar ljósinu á einn punkt í
kíkinum og þar situr stjörnufræðingurinn.
Hann er sá eini, sem er á ferð með kíkinum,
eftir því sem hann hreyfist og er beint að
nýjum viðfangsefnum.
Allt, sem maður sér á Palomarfjalli er
ævintýralegt og stórkostlegt. Það er ekki ó-
skemmtilegt fyrir rómantískan gest að virða
fyrir sér hinn rnikla stálramma og minnast
þess, að í hann er fest 200 þumlunga „auga“,
sem getur horft stöðugt á stjörnu, sem er
svo langt í burtu,- að endurskin hennar er'
heilan milljarð ára að ná til jarðarinnar.
Gjörvalh inannvirkið lítur ’út eins og það
liefði verið klippt út úr sögubók eftir H. G.
Wells.
ÞEGAR maður litast um á svölunum inni í
í turninum, vekur það athygli, að stjörnu-
turninn virðist því sem næst alveg mann-
laus. Fyrir neðan hið mikla, þögula turn-
hvolf, er aðeins tvo menn að sjá. Annar er
stjörnufræðingur sá, sem á verði er, hinn að-
stoðarmaður hans og stendur í stjómklefa,
við rafmagnstækjaborðið, sem stýrir hreyf-
ingum kíkisins. Það rennur upp fyrir manni,
að alit þetta mikla sigurverk er sjálfvirkt og
M A i> U R I N N — Til þess að mannskepnaji nái- að ráða við hinn tnikla stjörnukihi ÖR komast alla
leið i topþ hvolfþaksins, ferðast hún t lyftu, sem, hreyfist i bojrlinu eftir hvolfþakir\u. Er lyftan er komin
uþpi gerigur maðurinn eftir göngubrú, unz hann er korrtinn i seeti sitt við stjörriffkikfnn. Þaðan sér vitt
um heima alla og stjörnufrœðingurinn getur athugcð gang himintungjanna i kyrrð pg nœði.
11