Samvinnan - 01.09.1950, Blaðsíða 11

Morgunstund heima hjá Bach. Hann leikur á harpsicord, en sonur hans á fiðlu. — Eftir gömiu málverki.
Bach - hinn óviðjafnanlegi tónsnillingur
Eftir tvær aldir er tónlist hans hærra metin en nokkni sinni fyrr
VIÐURKENNING mannkynsins á
snilli Johanns Sebastian Bach hef-
ur verið hægfara. Hún hefur verið að
þróast í öll þau 200 ár, sem liðin eru
frá dauða hans 28. júlí 1750. Enn í
dag verður þess vart, jafnvel á hljóm-
listarhátíðum til minningar um tvö-
hundruðustu ártíð hans, að viður-
kenningin er bundin hugmyndinni
um tæknilega meistara og tónlist hans
í sl. júlímánuði voru liðnar tvær aldir
frá dauða tónsnillingsins Johann Seba-
stian Bach. Hinn heimsfrægi hljóm-
sveitarstjóri Leopold Stokowski birti
þessa grein inn Bach og list hans í
New York Time Magazine 23. júlí sl.
talin fullkomið kerfi kaldrar tóna-
stærðfræði. Þessar hugmyndir eru víðs
fjarri því, að meta mikilleika manns-
ins og verka hans.
Staða hans í sögu tónlistarinnar er
glögg og stórfengleg. Hann tileinkaði
sér alla tónlist, sem skráð var fvrir hans
daga, víkkaði möguleika hennar stór-
kostlega og gerði ráð fyrir þeirri tón-
list, sem síðar mundi koma. Hann var
mikill meistari samhljómafpolyphony,
notkun margra aðgreindra radda eða
hljóma, eins og í fúgu) og hann var á
undan samtíð sinni í „homophony"
(þ. e. notkun sams konar hljóma eða
radda, þar sem leikið er undir rödcl
eða hljóðfæri, eins og í aríum og mörg-
um symfóníum), og hann var þannig
undanfari Haydn, Mozarts og Beet-
hovens. *
Bach var frumlegur og skapandi
andi á mörgum sviðum. I augum sam-
tíðarmanna sinna var hann „módern-
isti“ — nýtízkulegur og sérvitur. —
Hann var mikill trúmaður, en var
samt talinn léttúðugur af kirkjuhöfð-
ingjunum, en hann starfaði lengi und-
ir þröngsýnni stjórn þeirra. Þeir skildu
hann aldrei. Hinir litríku samhljómar
hans og tónafléttur þær, sem hann
vafði inn í þá, voru svo truflandi í
eyrum safnaðarins, að hann treysti sér
ekki til að syngja sálmana sem hlutu
slíkt undirspil. Vaninn var að undir-
spilið væri einfalt og laglínan óbrotin.
Þegar Matteusar Passían, eitt mesta
snilldarverk meistarans, var fyrst upp-
færð í Leipzig, lýsti einn áheyrandi því
þannig: „Nokkrir hefðarmenn og kon-
ur þeirra í einni af stúkunum byrjuðu
11