Samvinnan - 01.09.1950, Blaðsíða 15

arhlutana saman. Frá Piazza della
Republicca (torg lýðveldisins) liggur
leiðin gegnum elzta hluta borgarinn-
ar. Götumar eru víða þröngar og
lilykkjóttar, eins og algengt er í göml-
um ítölskum borgum. Á nokkrum
.stöðum eru steinlögð torg. Götustein-
arnir eru snjáðir af umferð aldanna,
-en á torgunum er gjarnan vatnsbrunn-
ur, og konur og börn í kringum
brunninn, sumar að þvo, en aðrar að
sækja vatn. En út um glugga húsanna
í kringum torgið hangir þvotturinn til
þerris. Og í þröngum og bugðóttum
götunum eru snæri tengd milli húsa
yfir götuna og þvotturinn hengdur á.
Fjórfaldur heilagleiki
í norð-vestur-horni borgarinnar, þar
sem sléttan með gróðursælum fram-
burðarjarðvegi Arnóárinnar er til
annarar handar, en borgin sjálf til
hinnar, er hinn fjórfaldi heilagleiki
Písa-borgar samankominn á einni og
sömu grænu grundinni: Þar er dóm-
kirkjan fagra og skrautlega, Cattedrale,
hringkirkjan, 111 Battistero, skakki
turninn, 111 Campanile og grafarmust-
erið, Campostanto. Þarna, á einum og
sama túnblettinum eru samankomin
fjögur musteri, sem hvert á sinn hátt
eru einhver þau fegurstu og sér-
kennilegustu í víðri veröld.
Þarna á grundinni á milli guðs-
húsanna, sem eru minjar merkilegrar
og mikils auðs, er eins og um mann
fari einkennileg tilfinning. Það er
eins og nútíminn hverfi, maður sam-
einast fortíðinni og sagan renni fram
í hugskot manns í blárri móðu Tosc-
anafjallanna og kyrrð hinnar ítölsku
náttúru í útjaðri útkulnaðs stórve'dis.
Manni finnst ósjálfrátt, að einhvern
tíma hafi öldur Miðjarðarhafsins skoll-
ið nær sléttunni og hér gerst örlaga-
þrungnir atburðir. — Það er eins
og hinar mikilfenglegu og íburð-
armiklu skrautbyggingar kristindóms-
ins hafi dagað þarna uppi og standi
eftir einkennilega yfirgefnar á túri-
sléttunni langt frá öllum skarkala líi’s
ins. Og þannig var það í raun og veru.
þær eru minjar um foma frægð vold-
ugs lýðveldis á sævarbakka, því að þá
var Písa hafnarborg við Miðjarðarhaf,
þó að nú sé hún 10 kílómetra inni í
landi.
Lýðveldi i Pisa og á íslandi.
Um svipað leyti og íslenzkir afreks-
menn sögualdarinnar unnu hvert
frægðarverkið af öðru, í menningar-
málum jafnt sem vopnaburði, átti
annað ríki suður á Italíuskaga skjótri
og auðfenginni velgengni að fagna.
Það var Písa. Ítalíu var þá skipt í
mörg smáríki. Vegna aðstöðu sinnar
við sjóinn og dugnaðar íbúanna varð
Písa voldug borg. Verzlun, siglingar
og hernaður voru aðalatvinnuvegir
borgarbúa, sem bjuggu saman um
skeið undir allmerkilegu lýðveldisfyr-
irkomulagi.
Písa er líka fyrst getið í sögunni í
sambandi við hernað. Það var árið 225
fyrir Kristsburð; Rómverjar settu þar
á land her, sem kom frá Sardínu. Písa
var því strax á dögum forn Rómverj-
anna þýðingarmikill staður í hernaði
og friði. Hún var á strandveginum
mikla frá Róm norður Ítalíuskagann
fvia Aemilia) og frjósemi sléttunnar
í Arnódalnum þama niður við sjóinn
var einstök. Trjáviður var þar þá næg-
ur til skipagerðar.
Það var þó ekki fyrr en á elleftu öld
að Písabúar fóru að láta til sín taka
svo um munar. Snemma á öldinni
gerðu þeir félagar við borgina Genúa,
sem var mikil hafnarborg þá eins og
nú. Genúa var um langt skeið sjálf-
stætt ríki, auðugt og voldugt.
Stórveldi verður til.
Þessar tvær borgir tóku sér fyrir
hendur að leggja undir sig eyríkið
Sardiníu. Tókst þeim það í félagi.
Vináttan entist samt ekki lengi milli
Genúa og Písa og áttu borgirnar í
grimmum styrjöldum sín á milli síð-
ar. Písa réði þó lengi yfir Sardiníu og
einnig yfir hinni frjósömu og arðbæru
eyju Korsíku.
í byrjun tólftu aldar runnu nýjar
stoðir undir veldi Písaborgar. Um
aldamótin tók hún þátt í annarri
krossferðinni til landsins helga. Þá
notuðu Písabúar tækifærið og settu á
stofn banka, ræðismannaskrifstofur
og vörugeymsluhús í flestum mikil-
vægustu hafnarborgunum við austan-
vert Miðjarðarhaf og sköpuðu sér
þannig hvers konar aðstöðu til verzl-
unar og siglinga, sem færði þeim
óhemju mikinn auð.
Písa átti nú brátt 300 skipa flota á
Miðjarðarhafinu. Borgin var lýðveldi
að nafninu til og laut yfirstjórn
kirkjuhöfðingjans á staðnum, erki-
biskupsins. Skip Písaborgar börðust
frækilega gegn Aröbum víðs vegar við
Miðjarðarhafið, frelsuðu kristna
menn úr áþján þeirra, en hnepptu
Múhammeðstrúarmenn aftur á móti
í fjötra.
En voldugur nágranni í norðri fékk
ofbirtu í augun af allri þessari vel-
gengni litlu borgarinnar á bökkum
Arnó. Það var Genúa.
Styrjöld hafin út af hundi.
Hagsmunir þessara borga á sjónum,
við verzlun og siglingar, rákust á, og
vopnin ein gátu úr því skorið, hvor
ætti að ráða. í fyrstu áttust Genúa og
Písa einar við, en þegar á leið komu
aðrar borgir Toscanahéraðs Genúa til
hjálpar í viðureigninni við Písa.
Fundnar voru upp ýmsar ástæður til
að segja Písa stríð á hendur. Flórenz
fór í stríðið vegna þess að sendiherr-
um hennar og Písa í Róm hafði orðið
sundurorða út af hundi, sem annar
þeirra átti. Það var snemma á 13. öld,
eða í sama mund og deilur Sturlunga-
aldarinnar norður á íslandi voru sem
illvígastar.
En Písa varðist vel og lengi ofurefl-
inu og það var ekki fyrr en seint á öld-
inni, að herflota hinna tókst að eyða
meginflota Písabúa. Þá misstu þeir
yfirráð sín yfir sjónum. Endalok sjálf-
stæðisins urðu þau, að herskip óvin-
anna réðust inn í höfnina og tóku öll
mannvirki. Nokkru síðar gekk borgin
kaupum og sölum.
En Písa verður aldrei rænd skrauti
sínu og stolti. Guðshúsin fjögur úr
hvítum og svörtum marmara standa
enn á grundinni grænu og vitna um
forna frægð og dýrðarljóma.
Skakki turninn i Pisa.
Frægastur þessara fjögurra bygginga
er skakki turninn í Písa. Hann kann-
ast flestir við og það er hann, sem
borgin Písa á að þakka frægð sína í
heiminum í dag.
Skakki turninn í Písa átti alls ekki
að verða skakkur, heldur varð hann
það af tilvljun. Turninn er byggður
upphaflega með það fyrir augum að
vera kirkjuturn hinnar miklu dóm-
kirkju í Písa, en slíkur byggíngastíll í
15