Samvinnan - 01.05.1952, Blaðsíða 22

Sauðaskipið Domino ...
(Frh. af bls. S)
tíma. Þurfi svo að bíða eftir skipinu,
— sem oft vill verða í síðustu ferð —
getur það verið hreinn og beinn voði,
að vera kominn með stór fjársöfn til
hafnarstaðanna og sitja með þau þar
á lélegu beitilandi í hríð og snjóum.
Ekkert skip ætti að taka nema tvo
farma á sama hausti og flytja þá ut-
an seinustu dagana í september og
snemma í október.
Við það ynnist mikið. Þá ættu
menn að byrja göngur að minnsta
kosti þrem dögum seinna; í góðum
afréttum þyngist féð langmest sein-
asta tímann, og því munar um hvern
daginn, og menn munar líka oft
um það að hætta heyskap eins
snemma og nú er gert. Svo væri hægt
að fara rólega með féð, það fengi að
aflýjast heima og mætti reka það
gætilega til skips. Deildarstjórarnir
þurfa að hafa það hugfast að hafa
góða rekstrarmenn; því starfi er ekki
sleppandi við hvern og einn, sem býð-
ur sig fyrir lægst kaup, en sem menn
mundu þó varla trúa til að hirða fé
heima hjá sér. Með hverjum hóp þarf
þó að minnsta kosti að vera einhver
gætinn og góður fjármaður, sem
óhætt sé að treysta til að hafa um-
sjón á fénu.
En svo megum við ekki halda því
áfram að sulla fénu inn yfir Vaðla.
Nauðsynlegt væri að fjárskipin væru
tvöfalt stærri og gangmeiri en þau
eru nú, tíðast, og ef við hefðum nógu
stóra farma handa þeim, væri sjálf-
sagt að skipa fé okkar út á Svalbarðs-
eyri; það er styttra, þá eru menn
lausir við að þvætta fénu yfir Vaðl-
ana, og þar er allvel sett með haga,
ef nokkur bið þyrfti að vera með féð.
Verði aftur á móti haldið áfram að
flytja út á þessum smáskipum, hygg
ég að réttast myndi að reka til Húsa-
víkur og skipa þar fram á bátum.
Sé svo fénu fylgt um borð, kemur
næst að því að minnast á röðun fjár-
ins í skipið. Þeirri skoðun hefir ver-
ið haldið hér fram, að nauðsynlegt
væri að hafa þröngt í réttunum, svo
hver kindin styddi aðra, þegar sjó-
gangur væri og skipið vaggaði og velt-
ist á hliðum. Ég vil fara nokkrum
orðum um þetta atriði, af því að ég
er sannfærður um, að þetta er villu-
kenning, og sum þau slys, sem orðið
hafa í útflutningnum, stafa eflaust af
henni.
Það verður aldrei haft svo þröngt
í réttunum, að sumt af fénu leggist
ekki, þegar það er orðið þreytt af
stöðunum og sjóveikt, en þá er það
um leið í voða, því að þegar skipið
tekur veltur, kastast féð sem stendur
í kasir út á grindurnar og treður það,
sem liggur, lifandi í sundur.
Þegar raðað er í réttirnar þarf að
fara sem næst um, að þegar féð sé
búið að vera á annan dag á skipi og
farið að missa kvið dálítið, þá geti
því nær hver kind legið — þær gera
sér að góðu að liggja þétt. Það er ekk-
ert vit að ætla kind, sem rekin er Iú-
in um borð, og svo verður sjóveik, að
standa alla leið — kannske fulla viku.
Þegar kindin liggur svo í ró, má skip-
ið byltast mjög mikið, til þess hún
haggist nokkuð; þá er yfirvigt henn-
ar svo lítil, og hún svo stöðug.
Utbúnaður skipanna befir verið
bættur töluvert á seinustu árum.
Mjölvatnsbr^mningin er stór framför,
en þó mega menn ekki gera sér of há-
ar hugmyndir um hana, því að sjó-
gangur og velta á skipinu geta gert
það ómögulegt að brynna í tæka tíð.
Nauðsynlegt er að byrja að brynna
strax sem fer að brydda á þorstanum,
svo að hann magnist aldrei, og féð
drekki aldrei mikið. Sé ekki hægt fyr-
ir óveðrum að brynna fyrr en þorst-
inn er erðinn brennandi, er það nærri
ókleift verk með þeim mannafla, sem
venjulegast er á skipunum. Þá treðst
féð svo að vatninu, að það getur drep-
ið bvað annað, og drekkur sér til ó-
bóta, ef því er ekki afskammtað.
Brynningin í þeim kringumstæðum er
erfitt verk og vandasamt og hverj-
um óvöldum háseta er ekki trúandi
fyrir henni.
Gjafalagið er alltaf það sama: Hey-
ið er hrist yfir bakið á fénu og svo
étur hver kindin af annarri. Nú í
haust voru höfð net, sem fénu var gef-
ið í. Þau eru riðin úr snærum, eins og
pokar í laginu og dregin saman í op-
inu, þegar búið er að fylla þau af heyi.
Þau eru síðan hengd upp í kringum
réttimar og tínir féð heyið út um
möskvana. En sá hængur er á, að þeg-
ar netin tæmast, vilja kindurnar festa
horn í möskvunum og flækja sig þann-
ig í netjunum, þegar skipið vaggar,
dingla þær svo kannske hálfgert á
lofti og getur slíkt orðið að slysi. Við
notuðum þau því lítið í haust niðri í
skipinu, en á efstu þiljum eru þau
nauðsynleg, þegar hvasst er, og hey-
ið vill fjúka fyrir borð.
Eg er sannfærður um það, að við
Islendingar erum langtum laglegri við
að gefa en útlendu fjármennirnir.
Heybaggarnir eru pressaðir saman og
bundnir með vélum; heyið er því í
hörðum flöskum, og er illt verk að
hrista það eins í sundur og þarf. Sé
vel gefið, liggur heyið eins og greið
kemba yfir bakinu á fénu; það er stór-
gert og fellur því bj^sna lítið niður.
En það er örðugt að fá útlendinga til
að hrista heyið nógu vel í sundur, en
þegar því er kastað í hörðum tuggum,
hrynja þær niður, féð treður á þeim
og lítur svo ekki við heyinu.
Það hafa náttúrlega oft verið full-
góðir fjármenn með skipunum, þó út-
lendingar hafi verið, en hitt hefir þó
verið enn tíðara, að skipverjar hafa
ekkert kunnað að því að flytja og
hirða lifandi pening. Svo er alltaf ver-
ið að breyta til með skipin og stöðugt
koma ný og óþekkt skip. Ég álít því,
að þar sem við berum alla ábyrgðina
á útflutningnum, þá sé það sjálfsagt,
að við sendum fjármenn frá okkur
með fénu; hirðingin myndi verða
betri og nákvæmari hjá þeim, og þá
vissum við hvernig allt gengi; með
því móti værum við Iíka lausir við þá
bræðslu og áhættu, sem fylgir því að
sleppa farminum við skipverja, sem
kannske hafa aldrei fyrr flutt lifandi
pening.
Tveir íslenzkir fjármenn ættu að
vera á hverju skipi, eins og þau eru
nú að stærð. Þeir myndu vera því nær
einfærir um að gefa, en við brynning-
una þyrftu þeir dálitla hjálp. Þeir
ættu að vera „fullmektugir“ til að
ráða alveg hvernig raðað er í skipin,
því að yfirmennirnir hafa oft ekkert
vit á því.
En það eru kannske dálitlir örðug-
leikar á því fyrir okkur að fá þessa
fjármenn, af því að óvíst er um marga
sveitamenn, sem myndu vera mjög
góðir til þessa starfa, að þeir þoli sjó-
inn. Aftur myndi vel duga, þó ekki
væri nema annar þeirra, sem gæti tal-
að málið.
22