Samvinnan - 01.02.1954, Qupperneq 21

Nýskipun í vörudreifingu
Brezkir sam.vLnnumenn kynna sér sjálfs-
afgreiðsliibúðir í Bandarikjunum
Sjálfsafgreiðslubúðir ryðja sér nú óðum til rúms víða um heim, og sýna
auknar vinsældir þeirra, að neytendur kunna vel að meta þennan beina
og áhrifaríka tengilið milli framleiðenda- og neytenda. I flestum Evrópu-
löndum hafa samvinnumenn haft forgöngu um nýskipun vörudreifingar-
innar á þessum grundvelli. Fyrirmyndir og reynslu hafa þeir einkum sótt
til Bandaríkjanna, en hvergi hefvr hið nýja fyrirkomulag valdið jafn al-
gerri byltingu og þar. Nýlega fór nefnd breikra samvinnumanna vestur
um haf að kynna sér skipan þessara mála. Fer hér á eftir útdráttur úr
skýrslu þeirri, sem nefndin gaf um för sína eftir heimkomuna.
Vel má marka, hve mikil bylting
hefur orðið af völdum sjálfsaf-
greiðslubúða í Bandaríkjunum síð-
ustu tíu ár; sést það bezt á því, að
af einkafyrirtækjum halda nú aðeins
6% við gömlu aðferðina, að selja
yfir borðið. Af hinum 94%, sem nota
nýju aðferðina, hafa 70% tekið upp
algera sjálfsölu. Breytingin nær til
fjölmargra vörutegunda, svo sem ný-
lenduvöru, soðins kjöts, ósoðins
kjöts, alifuglakjöts, ávaxta, græn-
metis, brauða, mjólkur og mjólkur-
afurða, rjómaíss, sælgætis, súkkulaðis
og drykkja, bæði sterkra og veikra.
A sama stað.
Auk þess hafa þessar „matvöru-
búðir“ venjulega á boðstólum járn-
vörur, fegurðarvörur, lyfjavörur,
pappírsvörur, sígarettur og jafnvel
nylonvörur, en álnavörunni er samt
ætlað meira rúm.
Húsmóðirin fagnar að sjálfsögðu
þessari samhæfingu vörunnar, og hún
vill geta keypt allar sínar matvörur
á sama stað.
Þessi stefna er þegar farin að gera
vart við sig í Bretlandi, þar sem stór-
verzlunum með matvöru hefur verið
fagnað. „Allt á sama stað“, eins og
oft er komizt að orði og það réttilega,
þýðir endalok sérverzlana, eða þannig
er lesendum að minnsta kosti ætlað
að skilja skýrsluna um þessi mál í
Bandaríkjunum.
Þar sem lánsviðskipti eiga sér að-
allega stað í álnavörudeildum, hent-
ar staðgreiðsla miklu betur við sjálfs-
sölufyrirkomulagið, en þar er venju-
lega einn starfsmaður í hverri deild,
og er hann yfirleitt eftirlitsgjaldkeri.
Viðskiptavinurinn greiðir venjulega í
reiðufé, og mest af vörunni er flutt
beint út í bifreið hans.
Utan bæjar.
I landi, þar sem flest heimili eiga
bíl, er nauðsynlegt, að nóg rúm sé
fyrir bíla viðskiptavinanna. Búðirn-
ar geta þurft á helmingi stærra svæði
að halda fyrir bílana, heldur en þær
taka sjálfar. Þess vegna er stöðug við-
leitni til þess að losna við búðirnar úr
hinum yfirfullu götum miðborganna
og koma þeim út í úthverfin, og jafn-
vel út fyrir borgirnar, þar sem að-
gangur er greiður eftir aðalvegum.
Það er því bíllinn, sem raunverulega
ræður staðsetningu búðarinnar, og oft
spretta beztu markaðirnir upp á stöð-
urn, þar sem maður undir venjuleg-
um kringumstæðum myndi ekki bú-
ast við, að kaupandinn nokkurn tíma
kæmi.
Þar sem flestir viðskiptavinirnir
koma í eigin hílum, þá sjá mjög fáar
stórbúðir um heimsendingu. Til þess
að mæta þörfum þeirra fáu, sem ekki
hafa umráð }dir bíl, semja verzlanirn-
ar oftast við flutningafyrirtæki, sem
sjá um heimsendingu vörunnar,
venjulega á kostnað kaupandans.
Hversu gersamlega bíllinn hefur
breytt verzlunarháttunum, má sjá af
eftirfarandi tilvitnun í skýrsluna:
„Notkun bílsins hefur gersamlega
breytt staðsetningu verzlunarlóða í
Bandaríkjunum. Hin eldri gerð búða
er að verða úrelt vegna vöntunar á
bílastæðum. Verzlunarfyrirtækin hafa
orðið að flytja út í útjaðra borganna
og jafnvel 15—20 km. út fyrir þær.“
Sjálfsafgreiðsluverzlunin hefur orð-
ið til þess, að Ameríkumenn hafa
þurft að taka upp samvinnu um
margt, sem talið er sjálfsagt í Bret-
landi, þar sem heildsala og fram-
leiðslufyrirtæki samvinnumanna eru
um allt Iandið.
Ameríkumenn urðu að stofna heild-
sölufyrirtæki, sem stóðu í sambandi
við vöruframleiðendur, sem sáu þeim
fyrir vörum í samræmdum umbúð-
um og merkjum. Margir smásalar
hafa stofnað með sér einskonar „sam-
vinnu“-heildsölu, svo að kostnaður-
inn geti dreifzt skynsamlgea. Einka-
fyrirtæki komu sér oft saman um
sameiginlegar umbúðir og merki.
Kostur hins frjálsa vals.
Ameríska húsmóðirin metur sjálfs-
afgreiðsluna eins mikils og kynsystir
hennar í Bretlandi. Salan verður engu
minni, þótt enginn búðarmaður
standi yfir henni og haldi fast að
henni vörunni — öðru nær. Það
hvetur einmitt til
kaupanna að fá að
skoða hið mikla
úrval og mega
velja eftir eigin
geðþótta, sjá veiað
vörunnar og geta
athugað í næði,
hvað hana raun-
verulega vanhagar
um.
21