Samvinnan - 01.12.1959, Blaðsíða 14

Michelangelo: Davíð. Frá endurreisnartimanum.
Riddarahöfuð frá Akrópólis, Aþenu. (Frá 550 f. Kr.)
Súdönsk iist: Bronshöfuð frá Benin, Nigeríu.
Tízka og tíðarandi
RITSTJÓRI: BJÖRN TH. BJÖRXSSON
I þessum þætti ætla ég að
víkja frá klæðnaðartízkunni
og að nokkuð öðru efni, sem
er þó einnig liáð sveiflum tíð-
arandans.
Á öllum öldunr hafa rnenn
reynt að finna íegurðarhug-
tökum sínum einhver lögmál.
Heimspekingar hafa velt yfir
því vöngum og skrifað lærðar
bækur, þar sem skilgreining-
arnar eru oft svo torráðnar,
að enn hefur þurft að setja
saman mikið les til þess að út-
skýra þær, ef þá var ekki búið
að gleyma því með öllu, í
hvaða tilgangi var lagt upp.
Undirrót alls þessa er sá rót-
gróni misskilningur, að feg-
urð sé hlutlæg eigind, líkt og
þyngd eða stærð, og manns-
hugurinn sem skapar og nýtur
verksins, eigi þar engan hlut
að máli.
Enda þótt þessar vanga-
veltur yrðu eflaust stundum
til þess að vekja áhuga manna
fyrir listum, munu þær sarnt
oftar hafa orðið þeinr fjötur
um fót eða ginnt þá inn í völ-
undarhús fagurspekinnar með
lokuð augun. Tilgangurinn
Iiefur oftast verið hinn sami:
að búa til forskrift um það,
hvernig list eða fegurð eigi að
vera. í listasögunni úir af slík-
um reglum, sumum mjög
skenrmtilegum, en flestar eru
þær spegill ríkjandi aldar-
snrekks í hnotskurn og því
alls ekki ónrerkilegar frá sjón-
armiði sagnfræðings.
í nrerkilegri bók eftir flór-
entínskan málara á 15. öld,
Cennino Cennini, er hann
nefnir Bókin unr nrálaralist-
ina, verður til dænris fyrir
okkur ákveðin kenning unr
hin fullkonrnu fegurðarhlut-
föll nrannslíkamans. Af sam-
tíðarverkunr má sjá, að lög-
nrál Cenninis hefur átt sterk-
an grundvöll í smekk tínrans.
\7ið skulum nú heyra, hvernig
maðurinn átti að vera skapað-
ur til þess að vera líkamning-
ur ólympsguða í augunr þeirra
Flórenzbúa.
Cennini segir: „Áður en
við höldunr lengt'a, skaltu at-
lruga \el hin nákvænru hlut-
föll nrannslíkanrans, senr ég
nrun skýra lrér. Elnr hlutföll
konunnar vil ég ekki ræða,
þ\ í hún lrefur engin fullkom-
in lrlutföll. Eins og ég hef sagt
þér, þá er það fyrst, að and-
litið skiptist í þrjá jafna hluta:
Hinn fyrsti er ennið, frá
hársrót að nefrót, hinn annar
er nefið, og lrinn þriði frá
nefbroddi og niður á höku-
bein. Frá nefrótunr og út fyrir
augað er einn lrluti. Frá augn-
krók að utan og aftur fyrir
eyra er einn hluti. Á nrilli
eyrnanna, fram fyrir andlitið,
eru þrír hlutar eða andlits-
lengd. Frá höku við barkann
og niður í lrálsgróp er einn
hluti. Frá lrálsgi'ópinni nrilli
viðbeina og út á axlarlið er
eitt andlit eða þrír hlutar. Frá
öxl að olnboga er eitt andlit.
Frá olnboga að úlnlið er eitt
andlit og einn hluti. Höndin
öll, frá úlnlið og franr á
löngutöng, er eitt andlit. Frá
hálsgróp að nragagróp er eitt
andlit. Þaðan að nafla jafn-
langt, og enn er eitt andlit frá
nafla og niður á nrjaðmarbein.
Þaðan niður á lrné eru tvö
andlit, frá hné niður á hæl tvö
andlit. Frá hæl að il einn hluti,
og lengd alls fótarins er eitt
andlit eða þrír hlutar.
Öll hæð nrannsins er jöfn
breidd hans þegar hann rétt-
ir út handleggina, að saman-
lögðu átta andlit og tveir
hlutar. Karhrraðurinn hefur
einu rifbeini færra en konan
vinstra nregin. í öllunr líkanra
lrans eru bein. Líkanrsform
hans verða að hafa þau hlut-
föll, sem konum geðjast að.
Kynfærin eiga að vera smá,
en vel sköpuð og íturvaxin.
Karlnraðurinn á að vera
brúnn á hörund, konan hvít.“
Þetta segir málarinn Cen-
nino Cennini um líkamsfeg-
urð karlmannsins, eins og hún
þótti fullkomnust fyrir rúm-
unr finrm hundruð árum suð-
ur í Flórenz. Ef taka má heil-
ræði lrans sjálfs sem góða
vöru, hefur hann verið íhug-
ull alvörunraður í meira lagi.
14 SAMVINNAN