Samvinnan - 01.12.1965, Síða 10

SÚNGUR STARFSINS
Að efni til ávarp, flutt á Iðnstefnu
samvinnufélaganna á Akureyri
1965
Spunakona
Iðnaður er ekki nýr á ís-
landi. Hann er jafngamall
byggð landsins. Hann hefur
ekki einungis verið snar
þáttur í lífskjörum þjóðar-
innar. Hann hefur ekki
aðeins veitt skjól hinum
köldu og skart þeim glys-
gjörnu. Hann hefur ekki að-
eins verið þreyttum og sár-
um fótum fróun og hlíf. ís-
lenzkur iðnaður hefur einn-
ig verið snar þáttur í and-
legu lífi þjóðarinnar, hann
hefur verið hluti af sál
hennar. í iðnað sinn hefur
hún ofið, spunnið og saum-
að örlög sín, vonir sínar og
þrár, drauma sína og hugar-
sýnir, skipbrot og skapa-
dóma. Hann hefur verið
skáldskapur hennar og
sköpunarverk. Svo persónu-
legur og einstaklingsbund-
inn var hann, öld eftir öld,
að hann hefur ljóstrað upp
leyndarmálum hjartans.
„Löngum íslands dœtur hér
gripu fegurst föng,
fœtur þeirra hrynjandi léðu
starfsins söng.
Stigu þar við rokkinn og
rauluðu undir lag,
rauluðu undir stefin úr
hjartna sinna brag,
undu þœr af snœldunni
hamingjunnar hnoð,
hnökralausa þrœði í örlag-
anna voð.“
„Þœr vita að vorið kemur
og vefa í dúk og bönd
draumanna rós og reyni
og regnblá sumarlönd.
Þœr vefa í lund sína Ijósið,
loga við nótt og ís,
lauf, sem und klakanum
lifir,
lind, sem að aldrei frýs.“
„Ég orka ekki meir, enda
þarf ekki það,
á þráðnum er hvergi gróm.
Ef blóðugur er hann á einum
stað
er orsökin sú að hann
spannst inn í góm,
þvi þar var hnökri sem
þurfti að renna
og þá var það sem ég fann
hold mitt brenna
og skildi minn skapadóm.“
Þannig er vitnisburður
skáldanna. Þannig yrkja þau
Guðfinna frá Hömrum,
Hulda og Guðmundur
Kamban. Þannig var þráður
hinnar hvítu, svörtu og mó-
rauðu mjúku ullar tvinnað-
ur og þrinnaður við leynd-
armál hjartans, við örlögin
sjálf. Þannig var iðnaðurinn
meira en dúkar og klæði,
skór og skæði. Hann var líf
af lífi fólksins í landinu.
Þetta gerði hvort tveggja, að
tvöfalda gildi hans og gefa
ævikjörum fólksins auð og
fyllingu. Iðnaðurinn var
persónulegur og mannlegur.
Nú er önnur öld í landi.
Spunakonur raula ekki
lengur við rokkinn, vinda
hvorki af snældunni ham-
ingjunnar hnoð né heldur
spinnst þráðurinn inn í
blóðugan góm. Ekki er nú
sem fyrr ofin í dúka og bönd
rós draumanna né reyniblöð
vorsins. Töframenn tækni og
uppfinninga og kröfur hrað-
fleygra tíma hafa gert bylt-
ingu og þá vatnavexti, sem
borið hafa á haf út alda-
gömul lífskjör og grafið ör-
lögum þjóðarinnar nýja far-
vegi.
Mörkin á milli framleið-
enda og neytenda verða sí-
fellt skírari og jafnframt
fækkar framleiðendum, en
neytendum fjölgarí hlutfalli
við vöxt og viðgang véla og
tækni. Þjóðfélagið, ekki ein-
ungis hér, heldur í öllum
hinum svo nefndu velferð-
arríkjum, er fyrst og fremst
orðið neytendaþjóðfélag.
Iðnaðurinn vex, en iðnaðar-
mönnunum fækkar. Þeim
sem nota iðnaðarvörur
fjölgar hins vegar. Jafn-
framt verður iðnaðurinn ó-
persónulegur, vélrænn. Ver-
öld vélanna og heimur
handiðnaðarins, eins og
hann var hér á landi í þús-
und ár, eru sinn hvorrar
tegundar og munurinn svo
mikill og hefur orðið með
svo skjótum hætti, að til
byltingar má teljast.
Ég veit ekki hvort iðnað-
arfólkið, sem heldur vörð
við spunavél, vefstóþprjóna-
vél og saumavél og önnur
slík töfratæki nútímans,
..raular undir stefin úr
hjartna sinna brag“, eins og
forðum, en þó er það víst að
það á sínar óskir, drauma og
vonir eins og fyrr. Þegnar
neytendaþjóðfélagsins eru
menn og konur af sama
efniviði og þegnar framleið-
endaþjóðfélagsins áður. En
breytt aðstaða bannar þeim
að „vefa í dúka og bönd
draumanna rós og reyni og
regnblá sumarlönd“. Og þó
er víst, að varðstöð þeirra
við hinar kostulegu vélar
hefur afgerandi þýðingu
fyrir gæði þess iðnaðar, sem
framleiddur er og þeir vinna
þjónustuhlutverk, sem eng-
inn skyldi vanmeta.
Hið forna framleiðenda-
þjóðfélag átti vissulega við
mörg vandamál að stríða,
en það svipti ekki þegna
sína sköpunarmætti þeirra
og sköpunargleði. Persónu-
leiki þeirra fylgdi þeim frá
vöggu til grafar og birtist í
verkum þeirra. í nútíma-
þjóðfélagi, þar sem miklu
mestur hluti þegnanna eru
neytendur, og þeir sem við
framleiðslu vinna eru varð-
menn stórvirkra véla, standa
menn og konur frammi fyr-
Framh. á bls. 37.
10 SAMVINNAN