Samvinnan - 01.12.1965, Síða 14

Helgi Bergs, framkvæmdastjóri:
SAMVINNUHREYFINGIN
á TÍMAMÚTUM
Samvinnuhreyfingin er al-
þjóðleg. Um allan heim rek-
ur alþýða manna félagsverzlun
í samræmi við grundvallar-
stefnu samvinnunnar. Þó að
framkvæmd þeirrar starf-
semi sé með nokkuð mismun-
andi hætti frá landi til lands,
eftir staðháttum, eru grund-
vallarsjónarmiðin þau sömu,
og félagsleg og viðskiptaleg
viðfangsefni, sem að höndum
ber, í eðli sínu svipuð alls-
staðar.
Skipulag og starfshættir
mótuðust víðast hvar um og
eftir seinustu aldamót. Svo var
einnig hér á landi. Pélagslegt
form, umdæmaskipting og við-
skiptahættir hreyfingarinnar
hér á landi mótuðust þegar
atvinnu- og búsetuskipting
landsmanna var allt önnur en
nú. Þá voru samgöngur um
landið með svo ólíkum hætti
því sem nú er, að ekki verður
með neinu móti saman jafn-
að. Þá var verzlun og vöru-
dreifing einskonar handverk,
en nú er hún eða á að minnsta
kosti að vera vélvæddur stór-
rekstur.
Allsstaðar í nágrannalönd-
um okkar á sér stað um þessar
mundir róttæk breyting á öll-
um viðskiptaháttum, sérstak-
lega á sviði vörudreifingar og
þá einkum smásölu.
Breytt atvinnuskipting þjóð-
anna, breytt búsetuskipan í
löndunum, síbætt lífskjör, nýir
innkaupahættir og neyzlu-
venjur og nýir tæknilegir
möguleikar til að nýta yfir-
burði skipulags nútímarekst-
urs á fleiri og fleiri sviðum
gefa sífellt ný og ný tilefni
til að endurskoða vinnubrögð
sín.
Sá fjöldi vörutegunda, sem
nauðsynlegt er að hafa á boð-
stólum fer alltaf vaxandi.
Ýmiskonar vélar og tæki og
hvers konar tízkuvörur, sem
háðar eru örum sveiflum
smekks og tízku eru sívaxandi
þáttur í verzluninni. Þetta hef-
ur leitt til þess að sífellt eru
gerðar kröfur til verzlananna
um meira og meira úrval, en
því eru að sjálfsögðu takmörk
sett, hversu mikið úrval litlar
búðir geta haft. Þróunin hef-
ur þess vegna verið sú að búð-
irnar hafa farið sístækkandi
og með bættum samgöngum
hafa allskonar sérverzlanir
færzt úr dreifbýlinu og til
verzlunarmiðstöðva í þéttbýl-
inu. En einnig á sviði verzlun-
ar með daglegar neyzluvörur
hafa orðið miklar breytingar.
Það hefur farið mjög í vöxt
að vörurnar séu seldar pakk-
aðar með ýmsum vörumerkj-
um og úrvalið á þessu sviði
hefur því einnig farið stórlega
vaxandi. Til þess að hafa hem-
il á lagersöfnun og ná hag-
stæðari innkaupum hafa verzl-
anir því í vaxandi mæli farið
inn á þá braut að hópa sig
saman og gera sameiginleg
innkaup. Með þeim hætti hafa
verzlanir í hverjum hóp sam-
ræmt vörubirgðir sínar, gert
innkaup í stærri stíl en áður,
og þar með náð hagkvæmari
kjörum. Erlendis eru slíkir
verzlanahópar nefndir verzl-
unarkeðjur, og hefur starfs-
semi slíkra verzlana farið mjög
vaxandi í nágrannalöndum
okkar á undanförnum árum,
og þær hafa náð verulegum
árangri í því að bæta þjónust-
una við neytendur. Þarna er
á ferðinni samskonar starfs-
semi og sú sem Sambandið tók
upp með opnun birgðastöðvar-
innar í Reykjavík snemma á
þessu ári.
En þessar miklu breytingar
á verzlunarháttum hafa leitt
til þess að samvinnufélögin í
nágrannalöndum okkar hafa á
undanförnum árum tekið upp
til endurskoðunar alla starfs-
hætti sína og vinnubrögð til
þess að rannsaka hvort þau
séu í fullu samræmi við þær
kröfur, sem nútíminn gerir og
þau skilyrði, sem hann skapar.
Stækkun verzlunareininganna
hefur leitt til þess í nágranna-
löndum okkar að samvinnufé-
lögin hafa talið rétt að stækka
félagslegar einingar sínar.
Lengst hefur verið gengið í
þessu efni í Danmörku, þar
sem tekin hefur verið sú á-
kvörðun að sameina öll kaup-
félög landsins í eina félags-
lega heild, sem reki allar sam-
vinnuverzlanir í landinu. t
Svíþjóð er stefnt í sömu átt,
þó ætlunin sé ekki sú þar að
ganga eins langt í þessu efni,
en gert er ráð fyrir, að í Sví-
þjóð verði eftir breytingar
þessar 30—40 kaupfélög, sem
nái til landsins alls í stað all-
margra hundraða, sem þar
hafa verið starfandi fram að
þessu. Nær þá hvert hinna nýju
kaupfélaga þar til svæðis, sem
er að meðaltali álíka fjölmennt
og ísland allt.
í Englandi hefur einnig ver-
ið ákveðið að ganga alllangt
á þessari braut og nú síðustu
mánuðina hafa raunar verið
uppi þar tillögur um það að
hin nýju stóru kaupfélög skuli
gera að öllu leyti sameiginleg
innkaup sem stjórnað sé frá
einni miðstöð.
Á undanförnum árum hafa
samvinnumenn hér á landi
gefið þeim vandamálum, sem
þessum breyttu aðstæðum eru
tengd, vaxandi gaum. Á að-
alfundi Sambandsins 1964
flutti forstjóri þess, Erlendur
Einarsson, erindi um þessi mál
með sérstakri hliðsjón af þeim
breytingum sem átt haía sér
stað hjá dönsku samvinnufé-
lögunum. Á sama fundi flutti
stjórn Sambandsins tillögu til
ályktunar, sem var samþykkt,
svohljóðandi:
„Aðalfundur SÍS haldinn að
Bifröst 5. og 6. júní 1964 sam-
þykkir að kjósa fimm manna
nefnd, er hefði það hlutverk
að gera tillögur um framtíð-
arstarfsemi samvinnuhreyfing-
arinnar með það fyrir augum
að hún geti sem bezt gegnt
hlutverki sínu við síbreyttar
aðstæður í þjóðfélaginu."
í þessa nefnd voru kjörnir:
Erlendur Einarsson, forstjóri
SÍS, Jakob Frímannsson,
stjórnarformaður SÍS. Guðröð-
ur Jónsson, kaupfélagsstjóri,
Norðfirði, Helgi Rafn Trausta-
son, fulltrúi, Sauðárkróki,
Ragnar Pétursson, kaupfélags-
stjóri, Hafnarfirði.
Hefur nefnd þessi starfað
síðan og haldið allmarga fundi.
Það reyndist vera skoðun
nefndarmanna, að þó að víða
kunni að vera æskilegt að ein-
stök félög sameini félagssvæði
sín til þess að mynda stærri
viðskiptaeiningar, þá séu
staðhættir þannig í landi okk-
ar, að ekki sé hægt að gera
ráð fyrir að með þeim hætti
geti fengizt sú allsherjar lausn
aðkallandi vandamála, sem
nágrannar okkar geta með
þessum hætti skapað við sín-
ar aðstæður. Hinsvegar var
nefndin sammála um það að
þeim markmiðum, sem ná-
grannar okkar hyggjast ná
14 SAMVINNAN