Samvinnan - 01.12.1986, Page 34

Þjóðskáld og þrjú dæmi
• Ungt fólk á heimleið
Mörg ár liðu. Tveir ferðafélagar stóðu á vegamótum,
farkostslausir í von um miskunnsama Samverjann er
hjálpaði þeim áleiðis. Bifreið kom og fararbeini var
veittur af vinsemd og fórn, þó skipað væri í hvert sæti, en
þar sem hjartarými er nóg, finnst alltaf úrræði.
í bifreiðinni var ungt sveitafólk á heimleið af mann-
fagnaði, ný kynslóð og allt önnur en kynslóð frænda
míns fyrrum.
Vegur var torsóttur og leiðigjarn. En við leiðanum
fundust fljóttekin ráð. Ung kona hóf upp rödd sína og
mælti ljóð af munni fram. Þryti hana minni tók annar við
unz kvæðinu var lokið. Síðan tók við einn af öðrum og
hvert kvæðið af öðru. För um leiðigjarnan veg varð að
feginsferð. Og ljóðin voru öll af sama toga spunnin, frá
sömu uppsprettu runnin:
„Ég ann þínum mætti í orði þungu,
ég ann þínum leik í hálfum svörum,
grætandi mál á grátins tungu,
gleðimál í ljúfum kjörum.
Ég elska þig málið undurfríða,
og undrandi krýp að lindum þínum.
Ég hlýði á óminn bitra, blíða,
brimhljóð af sálaröldum rnínurn."
„Ég stari út yfir storð og mar;
á steini ég sit, þar sem byrgið var,
og hallast að hrundum þústum.
Ég lít í kring yfir kot og sel,
yfir kroppaðar þúfur, blásinn mel,
og feðrafrægðina’ í rústum.“
„Nú er ei tóm fyrir dvala og draum.
Dauðs manns hönd grípur fast um taum,
svo hesturinn hnýtur og dettur, -
hnykkir í svipan hnjám af jörð,
heggur sköflum í freðinn svörð
og stendur kyrr eins og klettur.“
Bifreiðin nötrar undan átökum við torleiðið. Þröngt er
setið og óhæg eru sæti, sem tjaldað er til einnar ferðar.
En hugirnir eru tendraðir og kveðist er á.
„Hjóðnar í runnum og reykir dvína.
Rjóður og heiður er svipur dags -
á síðustu eykt til sólarlags.
Suðrænan andar um Mývatnsstrandir.
Nú hvílir svo vær þessi væna byggð
um vatnamiðin sín, fáguð og skyggð.
Og skúrabrúnirnar hýrna og hlýna
við himinsins bros, - sem fer að dvína.
En Slútnes, það ljómar sem ljós yfir sveit;
öll landsins blóm, sem ég fegurst veit,
um þennan lága, laufgróna reit
sem lifandi gimsteinar skína.
„Syng, Dettifoss. Syng hátt mót himins sól.
Skín, hátign ljóss, á skuggans veldisstól.
Og kný minn huga, gnýr, til ljóða er lifa,
um leik þess mesta krafts, er fold vor ól.
Lát snerta andann djúpt þinn mikla mátt,
sem megnar klettinn hels af ró að bifa.
Ég veit, ég finn við óms þíns undraslátt
má efla mannleg hjörtu. Slá þú hátt,
fosshjarta. Styrk minn hug og hönd að skrifa.“
Enginn bað um að þessi ljóð væru flutt, á þessum stað
og við þessa aðstöðu. Neisti þeirra kviknaði við hrifn-
ingu gleðifundar og góðs fagnaðar, varð síðan að eldi,
sem logaði glatt um langa stund. Eldsneytið var óþrjót-
andi. Unga fólkinu hljóp kapp í kinn og kepptist við að
muna og minna á.
„Lát hljóma, - svo þrái ég horfnar stundir,
svo hjartað slái og taki undir
og trega ég finni í taugum og æðum
af týndri minning og glötuðum kvæðum,
svo hrífist ég með - og hefjist í gleði.
Mín hæsta sorg og mín æðsta gleði,
þær hittast í söngvanna hæðum.“
„- Næturlog um allar áttir
örvar senda á húmsins vegg.
Svefnþung port og svartar gáttir
sötra lýðsins neðstu dregg.
Geislar flökta á fljóti hljóðu;
fölvar bakkann skíma hálf.
Dansar yfir mold og móðu
myrkradís við ljóssins álf.“
Orðin voru sem neistaflug af eldtungum á vörum hins
unga fólks. Einar Benediktsson hafði svo sannarlega
ekki farið erindisleysu í sveit þess. Pund hans hafði ekki
verið grafið þar í jörð. Skjólstæðingar ferðafólksins
hlýddu á hugfangnir og undrandi, djúpt snortnir og
þakklátir.
„Sólin, hún roðnar rjóðast á mótum
rökkurs og ljóss.
Fyrsta ástin, sem rís frá rótum,
rennur fastast til ólíks brjósts, -
sem stormur á átt, sem fall af fljótum
frá fjalli til sævaróss.“
„Er nokkuð svo helsnautt í heimsins rann
sem hjarta, er aldrei neitt bergmál fann, -
og nokkuð svo sælt sem tvær sálir á jörð,
samhljóma í böli og nauðum?
Ein barnsrödd getur um fold og fjörð
fallið sem þruma af hamranna storð,
eins getur eitt kærleikans almáttugt orð
íshjartað kveðið frá dauðum.“
34