Andvari - 01.10.1959, Blaðsíða 22

SIGURÐUR GUÐMUNDSSON:
Þorvaldur Thoroddsen.
Þorvaldur Thoroddsen hefir, sem kunn-^
ugt er, samið ævisögu sína, sem birtisG!
fyrir nokkrum árum. Minningar hans -
hafa bæði sætt óvinsældum nokkrum og
óvægum dómum. Þótt margháttaður
fróðleikur og margar skemmtilegar skrýtl-
ur geymist í Minningabók hans, aflar
hún honum ekki samúðar né eykur orðs-
tír hans né veg. Það er allt af mikill
ábyrgðarhluti að rita sjálfs sín ævisögu,
viðsjált verk og varasamt („hedenkliches
Unternehmen" kallar Goethe það í byrj-
uninni á Dichtung und Wahrheit). Fáir
vaxa á miklum frásögnum af sjálfum sér.
Þá er aldraðir rita ævisögu sína, hljóta
þeir og allt af að minnast látinna sam-
tíðarmanna sinna, sumra, sem þeir áttu
miður vinsamleg skipti við, og þeir eru
nú, ef til vill, einir til frásagnar um. Slík
ritstörf eru því mikil drengskaparraun.
Dauðir fá aldrei sjálfir borið hönd fyrir
höfuð sér. Ævisöguritara er því mikil
þörf á óhlutdrægni. Slíks hefði mátt
vænta mega af slíkum vísindamanni sem
Þorvaldi Thoroddsen, ekki sízt er hann
um aldarfjórðung hafði átt heima erlendis,
fjarri íslenzkum grannakryt og hita bar-
dagans á voru kalda landi. En í Minn-
ingabók sinni er hann hvorki gætinn né
óhlutdrægur, ekki fremur en hann er
slíkt í ævisögu Péturs biskups. Hlut-
drægni hans má beinlínis marka á því,
að hann gerir á einhvern hátt lítið úr
þeim, sem gert hafa á hluta hans, t. d.
Idalldóri Friðrikssyni, Birni Jónssyni og
Jóni Ólafssyni. Stundum virðist hann
steinblindur á mannlegan mikilleik og
skörungsskap, t. d. er jafn-stórfelldur
maður og fullur eldmóðs og andagiftar
og Bencdikt Sveinsson á í hlut. Þorvaldur
nefnir hann fjórum sinnum í Minninga-
bók sinni. Eitt sinn getur hann þess, að
hann var, ásarnt dönskum vísindamanni,
gestur hans á Héðinshöfða. Tvisvar
bregður honum fyrir blindfullum og
þannig sagt frá aðförum sjálfs hans eður
aðförum annarra við hann, að honum er
háðung að. 1 fjórða skiptið lýsir hann
ræðugerð hans. Ef til vijl hæfir hann
þar hnyttilega veilur í framsetning þessa
rnikla þingskörungs, einkum í ritgerðum
hans. En enginn fengi af slíkri lýsingu
ráðið, að Benedikt Sveinsson er einhver
hinn andríkasti mælskumaður og einn
hinn merkilegasti hugsjónamaður, sem
átt hefir sæti í íslenzkum þingsal. Flvað
sem líður brotum hans og brestum, sem
margt er frá sagt, hefir cnginn særnd af
að tala með virðingarleysi urn slíkan af-
burðamann. Ekki kemur hann heldur
glögglega auga á sérkennileik Gríms
Thomsens. Hann sér lærdóm hans og
kunnáttu, en ekki skáldlist hans, rnann-
vit né anda. Um fjármálaráðherra Dana
á stríðsárunum, rithöfundinn Edvard
Brandes, talar hann furðu fávíslega,
óvirðulega og kuldalega í senn. Hefði
honum veitt erfitt að rökstyðja ummæli