Andvari - 01.10.1959, Blaðsíða 92

202
IIELGI SÆMUNDSSON
ANDVARI
lilut að verða í senn heimsborgarar og
íslenzkir listamenn. Einangrun er
heimskuleg fjarstæða í veröld atómaldar-
innar. Ungu sagnaskáldin mótast af
þessu. Þau eru börn sinnar aldar og
lúta þróun hennar.
Æskumaður, sem fæðist og starfar í
Reykjavík og sækir nám til Frakklands,
Bandaríkjanna, Þýzkalands eða Bret-
landseyja, hugsar öðru vísi en unglingur,
sem elur aldur sinn norður í Elörgárdal,
vestur í Bolungarvík eða austur í Horna-
firði og hleypir aldrei heimdraganum á
langri og góðri ævi. Þessa hlýtur að gæta
í íslenzkum skáldskap, enda er svo. Breyt-
ingin verður ekki öllum að skapi, en hún
er eigi að síður staðreynd. Og skáldskap-
ur þessa nýja umhverfis og þessara nýju
örlaga á tvímælalaust sama rétt og gömlu
bókmenntirnar. Hann er alveg eins ís-
lenzkur og miklu meira verkefni líkt og
Iicyskapur á jörð, sem batnar og stækkar
með ræktun og véltækni nútímans.
Islendingar hafa miklu frá að segja
og eiga hægt um vik að læra og tileinka
sér listræn vinnuhrögð, sem hezt gefast
mcð öðrum þjóðum. Ég trúi því, að
þetta komi hér mjög við sögu í framtíð-
inni. Sagnaskáldskapur síðasta áratugar
opinberar ekki þessa reynslu nema að
litlu leyti, en hún kennist og mun ganga
yfir, ef að líkum lætur. Við lifum dag-
renningu nýrrar aldar á Islandi.
Ég vík þá að einstökum höfundum og
bókum þeirra, en hlýt fyrst að gefa skýr-
ingu á því, að tveir mcnn verða hér
aðeins nafngreindir. Þeir eru Loftur Guð-
mundsson og Stefán Júlíusson — öðru
nafni Sveinn Auðunn Sveinsson. Báðir
kvöddu þeir sér hljóðs fyrir 1949 og
koma því ekki í minn verkahring. Mér
finnst þetta miður, þar eð ég hef dálítið
aðrar skoðanir á skáldskap þeirra en
ýmsir félagar mínir í hópi gagnrýnenda
daghlaðanna, en til þess eru reglur að
fylgja þeim og sér í lagi, ef maður hefur
sett sér þær sjálfur.
Þrjár konur læt ég nánast liggja milli
hluta. Þær heita Dagbjört Dagsdóttir,
Guðrún A. Jónsdóttir og Sóley í Ellið,
sem mun kallast Elólmfríður Eljartardóttir
í kirkjubókinni og samfélaginu. Allar
þessar konur hafa samið skáldsögur úr
íslenzku sveitalífi og ekki tekizt verr en
svo, að bækur þeirra myndu tilvaldar
framhaldssögur fyrir íslenzku vikublöðin
í Kanada. Boðskapur þeirra á hins vegar
erindi við gamla kynslóð og liðna tíð,
þó að skáldskapurinn sé meiri og skárri
en margt af því lesefni, sem íslending-
um fellur bezt til dægrastyttingar. Dag-
hjört, Guðrún og Sóley segja þokkalega
frá, en skáldskapur þeirra er mér og
minni kynslóð lítið undrunarefni.
Agnar Þórðarson á hér varla heima,
cn þó byrja ég upptalninguna á honum.
Skáldsaga hans, „Haninn galar tvisvar",
er lítið afrek þroskuðum manni, þó að
nýstárleg sé. ,,Ef sverð þitt er stutt" skilar
sér betur. Þar gætir þjóðfélagslegrar
ádeilu og sálfræðilegrar skýringar, cn
sögufólkið stendur einhvern veginn bak
við atburðina. Idöfundurinn ræður ekki
við þá tækni, sem hann ætlar að beita.
Skáldsagan er naumast vettvangur hans
af þessum bókum að dæma. Hins vegar
er Agnar kunnur leiluitahöfundur, en
sleppur frá mér, þegar þar er komið sögu,
enda nógir við að taka.
Björn J. Blöndal varð frægur af bók-
um sínum, sem flytja frásagnir eða
endurminningar, enda slyngur stilisti og
nákunnugur ævintýraheimi þess um-
hverfis, sem hann segir frá, náttúruskoð-
ari, veiðimaður og svcitarbarn, þótt kom-
inn sé löngu til vits og ára. Björn túlkar
þannig athafnir sínar í skauti borg-
firzkrar náttúru og endurminningar lið-
ins tíma, að lesendunum finnst hann
skáld. Þetta verður aftur á móti ekki