Andvari - 01.10.1959, Blaðsíða 45

ANDVARI
STAFVILLA í DARRAÐARLJÓÐUM
155
sett úr rönd (þ. e. skjöldur) og verlc,
merkir: orusta, hliðstætt skjaldveður hjá
Hólmgöngu-Bersa, skjaldbrak í Háttatali
Snorra, sverðleikur í Ólafsdrápu Hall-
freðar og sverðþing í Víkingavísum Sig-
hvats. Valkyrjurnar eru hér kallaðar vinur
randverks, þ. e. vinkonur orustunnar, og
þær vefa í vef hcrmannanna rauðu ívafi
(,,vefti“) líka, þ. e. blóðugum líkum
þeirra, er falla.
Hitt sem eg skil öðru vísi en aðrir,
skiptir meira máli, varðar kvæðið allt.
Það má rekja til þess, að eg les fyrir, þar
sem aðrir lesa fyrri. Þetta hverfir kvæð-
inu, breytir því úr því að vera fortíðar
og líðandi stundar mynd í að vera fram-
tíðarmynd, forsögn um það er verÖur eða
skal verða. Þetta breytir kvæðinu öllu án
þess að nokkru öðru sé breytt. Kvæðið
hefur veriÖ skilið í samræmi við fyrir-
burðarsöguna, sem höfundur Njálssögu
hefur ofið um það, hann hefur villt
skilning manna með henni á sama hátt
og hann hefur talið mönnum trú um,
að arfasáta langstaðin í sunnlenzkum
haustrigningum sé sérstaklega eldfim og
vel til þess fallin að kveikja í húsum með
henni. Menn hafa skilið kvæðið þannig,
að það líði frarn samtímis orustunni eins
og þegar íþróttafréttamenn segja sam-
tímis í útvarpi fréttir af knattspyrnu eða
glímu. „Nú er fyrir oddum jarlmaÖur
hniginn" hefur einfaldlega verið skiliÖ
og skýrt þannig: nú er Sigurður Hlöðvis-
son jarl yfir Orkneyjum og Katanesi fall-
®n. „Kveð eg ríkum gram ráðínn dauða"
hefur verið skilið og skýrt þannig: nú
reiðir Bróðir sverð sitt að Brjáni konungi,
°g höggið hlýtur að verða banahögg. En
hvernig ber þá að orustulokum eftir
osigur víkinganna að kalla orustuna
))SÍgurvcf“ og að skilja og skýra þetta:
»Þcir munu lýðir löndum ráða, er út-
s^nga áður byggðu". Því hafa fræði-
oienn ýmist engu svarað eða þeir hafa
sagt eitthvaÖ líkt og Eggert Jochumsson,
er hann var spurður, hvernig ætti að taka
kveöjuna: „Góðan daginn og guð gefi
hann betri en hann verður". „Það verður
að taka það eins og það er talað,“ sagði
Eggert, og átti við, að „taka“ yrði „það“
eins og mótsagnafulla vitleysu.
Með því að lesa „fyrir" í stað „fyrri“
er eðlilegast að skilja kvæðið þannig, að
það sé ort fyrir orustuna, og þá verður
það líka einfalt til skilnings og sjálfu
sér samkvæmt. „Kveð eg ríkum gram
ráðinn dauða“ er spásögn eða öllu heldur
fyrirheit um fall Brjáns konungs. „Nú
er fyrir oddum jarlmaður hniginn" er
líka fyrirheit urn fall ættborinna eða
lendra manna írskra, en stefnir ekki að
Sigurði Orkneyjajarli. „Nú er hniginn"
og „nú er vefur ofinn“ (eins og „nú er
ógurlegt um að litast") hefur hér eflaust
framtíðar (og skilyrðis) merkingu eins og
í lagamáli, þó að það finnist annars
staðar varla í Ijóðamáli fornu. „Og munu
Irar angur bíÖa, það er aldrei mun ýtum
fyrnast" er enn spásögn og fyrirheit um
ósigur Ira og sigur víkinganna, og „mun
um lönd fara læspjöll gota“ er einnig
fyrirheit um frægð víkinganna að lokinni
orustu („nú er vefur ofinn og völlur
roÖinn“) og fengnum sigri. En það sem
úr sker um, að þessi skilningur á kvæð-
inu er efalaus, eru vísuorðin: „Þeir munu
lýðir löndum ráða, er útskaga áður
byggðu". Þetta var það, sem víkingarnir
og útskagamennirnir (t. d. frá Orkn-
eyjurn og Katanesi) börðust fyrir í Brjáns-
bardaga. Þetta var fyrirheitið er bezt gat
brýnt vilja þeirra og eggjar vopna þeirra
fyrir orustuna og í henni. En eftir orust-
una gat enginn víkingur eða norrænn
maÖur tekið sér þessi orð í munn.
Svo að lokum örfá orð um Brjáns-
bardaga, lok liardagans og afleiðingar.
Orustan var einhver hin grimmasta, er