Andvari - 01.10.1959, Page 24

134
SIGURÐUR GUÐMUNDSSON
ANDVARI
„Þau áttu ei heima með auð sinn og seim
í öllum veraldar geirni".
Fleiri geta beSið sama hlutskipti sem
þessi hirðingi, þótt þeir séu fjáðir og
frægir, ef þeir ala aldur sinn fjarri félög-
um og fósturjörð.
Svo hefir sagt mér skilríkur maður,
sem allra manna var kunnugastur Þor-
valdi Thoroddsen, samfylgdarmaður hans
á rannsóknarferðum hans, Ogmundur
Sigurðsson, að sér hafi virzt hann breyt-
ast í skaplyndi á seinni árum eða nokkru
síöar en hann fluttist alfarinn til Hafnar.
I stað hlýju hafi komið kuldi, í stað
hrifni gremja. Réð Ögmundur þetta af
bréfaskiptum við sinn forna félaga og
kennara. Hann gerði og á Hafnarárum
mínum ótrúlega lítið úr því, sem þá var
hafzt að á Islandi. Margt var samt
starfaÖ, íslandi til viðreisnar, á þeim
árum. Hann var yfirleitt niðrunargjarn,
talaði illa um fólk, eins og títt er um
marga skemmtilega menn.
Honum virðist því ekki hafa liðiÖ eins
vel í HafnardýrÖinni og ætla mætti •—
„utan til að sjá“. En hvað gat valdið
gremju hans og geðbreyting, sem Og-
mundur Sigurðsson minnist á?
Ef til vill verður mörgum nú hugsað
til einkamálanna. Hann eignaÖist tvær
dætur, aðra áður en hann kvæntist, og
missti báðar. Hefir án efa verið rnikill
harmur að honum kveðinn, er hann var
sviptur þeim. Annars getur hann þess
oftar en einu sinni, að það hafi veriÖ
sér mikið lán, að eignast Þóru biskups-
dóttur, „svo ágæta konu“, eins og hann
um hana að orði kemst. Hann segir, að
hún hafi verið „skarpvitur og framúr-
skarandi úrræðagóð og glöggskyggn“.
Hann kveðst hafa ráðgazt við hana um
allar fyrirætlanir sínar og eins um mörg
vísindaleg atriði, sem hún „með sínum
fljóta og „praktiska" skilningi gat ráðið
fram úr, þó vandasamt væri“. Er slíkt
næsta trúlegt, því að kona hans var í
móðurætt komin af miklum hygginda- og
fjáraflamönnum, Hrappseyingum og
Staðfellingum, einum hinum styrkasta
kynstofni vestanlands. Þorvaldi Thorodd-
sen má sjálfum veriÖ hafa kunnugast um
hjúskaparlán sitt. Orð hefir verið á því
gert, að hann hafi verið óvenju-nærgætinn
eiginmaður, geðprúður í sambúð og konu
sinni eftirlátur, sýnt þar sanna mann-
kosti. Það mun ekki þykja kurteisi að
vefengja vitnisburð hans um hjúskapar-
hamingju sína. En víst er eigi að síður,
að veröldin er mikil kaupkona, sem fá
gæði sín lætur gefins í té. Það er því
heldur ótrúlegt, að hann hafi, á sálræna
vísu, fengið biskupsdótturina og biskups-
auðinn fyrir ekki neitt. Þorvaldur Thor-
oddsen var þróttmikill fjörmaður, úr
náttúrumiklu blóði runninn. Þóra bisk-
upsdóttir var nokkru eldri en hann og
ekki glæsikona, þótt margt væri vel um
hana á annan hátt. Grunurinn hvíslar,
að hann hafi mátt leggja á sig nokkra
sjálfsafneitun „i munarhcimi". Slík
sjálfsafneitun á einatt fylgjur „meini
blandnar“,
„sem þér er betra að þegja um
en segja um“.
Þær fylgjur bregðast oft í annarlega
hami, flytja úr einni huglendu í aðra
og bitna oft á öðrum en þeim, er á þeim
eiga sök. Því er ekki við að búast, að
nokkurs staÖar verði ráðið af Minninga-
bók Þorvalds Thoroddsens, að dulin hjú-
skaparóánægja eigi nokkurn þátt í þeim
kala til manna og mála, sem í henni
kennir, ef henni væri til að dreifa. Hér
er ekkert staðhæft um slíkt. Hér er að-
eins, sálglöggum til athugunar, bent á,
hvað líklegt sé í „skuggsýnum skógar-
lundum Lofnar", líkt og skáldiÖ segir.