Andvari - 01.10.1959, Síða 25

ANDVAHI
ÞORVALDUIl TIIORODDSEN
135
Þótt einkamálum sé sleppt, má og finna
aðrar ástæður til beiskju hans, ef ævi-
saga hans er lesin með eftirtekt.
Þorvaldur Thoroddsen var einn þeirra
manna, sem heimtaði mikið af landi og
lífi. Slíkt gera, sem kunnugt er, einatt
þeir, sem mikla krafta fengu að ættar-
og vöggugjcif. Fyrir mörgum árum rakst
ég á hréf frá einum háskólabróður hans,
ritað í Höfn á dvalarárum þeirra heggja
þar, Þorvalds og hréfritara. Þar segir —
heldur barnalega —, að hann vilji láta
hrósa sér fyrir ritgerðir sínar eða eitthvað
á þá leið. Hann beið, sem kunnugt er,
ósigra á skólabekk. Fyrir vansæmdir þar
hcfir hann ósjálfrátt og óafvitandi viljað
fá uppreist. A skakkaföllum við skóla-
próf hefir honum, að líkindum, vaxið
lofgirni og veggirni. Ævisaga hans sýnir,
að hann hefir haft mikla þörf á viður-
kenning og lofi fyrir ritstörf sín og rann-
sóknir. Hann man ótrúlega vel, er verk-
um hans hefir verið niðrað, um þau
þagað eða á einhvern hátt hjá honuin
sneitt. Það er ekki laust við, að hann
svíði enn undan því, eftir 40 ár eða vel
það, að Akureyrarbúar buðu honum ckki
í veizlu sumarið 1870, er þeir gerðu fyrir
þá Hilmar Finsen, landshöfðingja, og
danska náttúrufræðinginn Johnstrup, sem
Þorvaldur fylgdi og aðstoðaði í rannsókn-
um hans í Þingevjarsýslu það ár. Þá er
hann samdi ævisögu sína, virðist hann
ekki hafa fyrirgefið þeim það, þingbænd-
Unum Þorláki Guðmundssyni og Friðriki
Stefánssyni, að þeir voru honum andvígir
á alþingi. Var Þorlákur þá þó löngu
dáinn, en Friðrik hafði ekki komið um
áratugi við stjórnmál vor. Er því sízt
furða, þótt kaldan blási frá honum í
garð meiri dólpunga, sem á hlut hans
Rcrðu, t. d. Arnljóts Ólafssonar og Jóns
Ólafssonar. Stundurn er vorkunn, þótt
honum gremjist. I lann hefir kennt á því,
sem margir aðrir Islendingar, mætir og
merkir, að þjóð vor er treg að þakka
margt og meta, sem áreiðanlega er bæði
þakklætis- og virðingarvert, fyrr en öruggt
er um, að velvinnendur fái eigi notið
þakka né lofs, þ. e. þeir eru komnir
undir græna torfu. Fábreytni og fámenni,
fásinni og einangrun auka annars vegar
sljóleik og hins vegar öfundsýki. ,,lslend-
ingar einskis mcta alla, sem þeir geta“,
segir Davíð Stefánsson. Þorvaldur varði
t. d. mikilli vinnu í að koma upp náttúru-
gripasafni í latínuskólanum, útvegaði því
„dálítinn fjárstyrk hjá þinginu". Þessi
ótrauði afkastamaður lagði á sig ókeypis
mikla aukavinnu í þarfir safnsins og var
synjað um ívilnun í skyldukennslu, þótt
hann ynni svo mikið fyrir skólann auk-
reitis. Þá er hann taldi safnið komið í
gott lag, sýndi hann það yfirstjórn skól-
ans. Flann ritar: ,,En aldrei heyrði ég eitt
þakklætis- eða viðurkenningarorð fyrir
starfa minn úr þeirri átt. Á því var
reyndar engin þörf, en eftir almennum
kurteisisreglum hefði það þó verið við-
kunnanlegra". Slíkt er hverju orði sann-
ara. Leikur ekki efi á, að hann hefir
mátt lengi kenna á skilningslevsi, óvild
og öfund á störfum sínum, karlmanns-
raunum og afrckum. Gamall kennari
hans spurði að því sumarið 1883, hvað
Þorvaldur væri nú að slæpast. Varð Þor-
valdur Thoroddsen þó sízt kallaður slæp-
ingur. Þá er hann hafði kannað Ódáða-
hraun sumarið 1884, kveðst hann hafa
búizt við, að landar sínir fögnuðu slíkri
landkönnun. En lítt kveðst hann hafa
orðið slíks fagnaðar var hjá embættis-
mönnum og þingmönnum. Sumir hafi
snuprað sig fyrir að rita um þvílík efni.
Hefir hann bcðið hér bitur vonbrigði,
sem hann aldrei hefir gleymt. Frægir
jarðfræðingar víða um lönd fóru lofsam-
lcgum orðum um jarðfræðisuppdrátt
hans. En — „á íslandi var uppdráttar-
ins álls ekki getið", segir hann. Þakkir