Andvari - 01.10.1959, Page 57

ANDVARI
HERRA THOMAS
167
breytti eftir henni án nokkurrar mis-
kunnar af ráðvendni sinni og hrekkleysi.
Það var ekki hægt að segja, að hann
væri grimmur. En þar sem hann var
ekki haldinn neinum holdlegum ástríð-
um, bar hann ekki heldur neinar hlýjar
tilfinningar í brjósti. Hann gat ekki gert
sér neina skynræna, lifandi hugmynd um
mannlega þjáningu. Skilningur hans á
þjáningunni var aðeins siðferðilegur og
kreddubundinn. Hann hafði beinlínis
dularfullar mætur á fangaklefanum. Dag
nokkurn sýndi hann mér hróðugur fal-
lega fangelsisbyggingu, sem nýlega hafði
verið reist í lögsagnarumdæmi hans, hvít,
óbrotin, Jiljóð og geigvænleg bygging; í
turni í miðjunni bjó fangavörðurinn, en
fangaklefar voru til allra hliða. Hún
minnti á tilraunastofnun, byggða af geð-
biluðum mönnum í þeim tilgangi að
klckja út geðsjúklingum. Og sannarlega
hljóta þeir að vera óhugnanlega geð-
veikir þessir uppfinningamenn fanga-
klefans, sem setja afbrotamenn undir
stjórn, sem óhjákvæmilega hlýtur að gcra
þá heimskari og dýrslegri, i þeim til-
gangi að betrumbæta þá.
En Herra Thomas hafði aðra skoðun á
því máli. Hann virti fyrir sér þessa
hræðilegu klefa með mikilli velþóknun.
Hann hafði sínar hugmyndir: í hans
augum var fanginn aldrei einn, því að
Guð var hjá honum. Hann var rólegur
og ánægður á svipinn, eins og hann vildi
segja: „Ég hef látið fimm eða sex synd-
ara koma fram fyrir auglit skapara síns
og efsta dómara. Er hægt að hugsa sér
öfundsverðara hlutskipti en þeirra.“
Það kom í hlut þessa dómara að halda
yfirheyrslur í ýmsum málum, þar á
meðal í máli varðandi kennara einn. Um
þessar mundir var yfirlýst ófriðarástand
milli kaþólsku skólanna og ríkisskólanna.
Eftir að lýðveldissinnar höfðu flett ofan
*'d fáfræði og ruddaskap klausturbræðr-
anna, ákærði kirkjulegt dagblað úti á
landi kennara nokkurn fyrir að hafa sett
barn upp á glóandi kolaofn. Þessi ákæra
var tekin góð og gild af sveitaaðlinum.
Atburður þessi komst í hámæli og vakti
hneykslun og andstyggð. Hið almenna
uppnám vakti athygli yfirvaldanna.
Herra Thomas, sem var heiðarlegur
maður, mundi aldrei hafa látið undan
ofstæki sínu, ef hann hefði grunað, að
það væri ofstæki. En hann áleit það
vera skylduvitund sína, af því að það
var af trúarlegum toga spunnið. Honum
fannst það vera skylda sín að taka á
móti þessu ákæruskjali gegn hinum guð-
lausa skóla. Ilann renndi ekki grun í,
hve fegins hcndi hann greip það. Satt
var það, að hann rak málið af mikillí
vandvirkni og samvizkusemi. Hann hélt
yfirheyrslur samkvæmt almennum réttar-
farsreglum og náði undraverðum árangri.
Þrjátíu skólabörn voru yfirheyrð hvað
cftir annað. Fyrst gáfu þau léleg svör,
seinna urðu þau skýrari og að lokum
ágæt. Að mánuði liðnum voru svör þeirra
orðin alveg samhljóða. Þrjátíu börn báru
nákvæmlega það sama. Og þessi börn,
scm í upphafi sögðust ekkert hafa séð,
lýstu nú yfir og viðhöfðu nákvæmlega
sömu orð, að hinn ungi félagi þeirra
hefði setið buxnalaus á glóandi ofnin-
um. Herra Thomas hélt, að hann gæti
þegar hrósað sigri, en þá staðfesti kenn-
arinn óhrekjanlega, að aldrei hefði verið
neinn ofn í umræddum skóla. Herra
Thornas grunaði þá, að börnin hefðu
logið. En það, sem hann gat ekki skilið,
var að hann sjálfur, án þess að ætla sér
það, hafði sagt börnunum, hvað þau áttu
að segja.
Það var ákvcðið að láta málið niður
falla. Kennarinn slapp með stranga
áminningu og dómarinn ráðlagði honum
að hafa framvegis hemil á frumstæðum
hvötum sínum. Smábörn klausturskólans